Toplumumuzda HDL Düzeyi

H iperkolesterolemi ile ilgili aile hekimliği açısından önemli olduğunu düşündüğüm bazı noktaları vurgulamak istiyorum: 15 yı l öncesine kadar, kolesterol yükselişinin bir risk faktörü olduğu bilinir, fakat diyet ya da ilaçla düşürülmesinin yarar sağlayıp sağlamadığı bilinmezdi. Araştrrma-ların ilk çarpıcı sonucu bugün de güncelliğini koruyor: Kolesterolün %10 düşürülmesi koroner kalp hastalığı (KKH) riskini %20, koroner ölümlerini %10 oranında azaltmaktadır.1 Bundan 10 yıl sonra varılan aşama çok daha etkileyi¬ci oldu: Kolesterolü ideal düzeye indirdiğimizde hasta¬larda ikinci bir kalp krizi riskini %40, kalp hastalığına bağlı ölümleri %30 oranında azaltabiliyoruz.2 O halde ideal düzeyler nedir? Gelişmiş ülkeler bunu şimdilik sağlam ölçütlere oturtmuş görünse de, bu değerlerin ister istemez kendi toplumları için geçerli olduğunu, başka toplumlarda farklı ölçütlerin söz konusu olabileceğini, satır araların¬da, belirtmektedirler. Ülkemizde geniş çaplı araştırmalar 90'lı yıllarda yapılmıştır. Türk Kardiyoloji Derneği'nin yaptığı yaklaşık 3700 kişilik araştırma3 ve Amerikan Hastanesi-Galdsto-ne Enstitüsü işbirliği ile gerçekleşen 9000'i aşkın kişiyi kapsayan4 araştırma. Toplumumuzun LDL ve HDL ortalamalarını ilk kez bu ikinci araştırma ortaya koymuştur. LDL değerlerimiz, Batı ülkelerinden yüksek olmamakla, hatta biraz düşük olmakla birlikte (erkeklerin 2/3'si, kadınların 3/4'ünde total kolesterol 200 mg/dl altında, İstanbul'da yaşayan erkeklerin %20'sinde total ko¬lesterol 240 mg/dl üzerindedir) bu, Batı toplumlarında da böyledir (Oysa Ayvalık-Aydın yöresinde bu oran %3-6'dır). HDL ortalamamız yaklaşık %25 daha düşüktür. Önceleri bunun, bir halklar mozayiği olan ülkemizde, kalıtımsal olamayacağı düşünülmüş, fakat gerek Almanya'da, gerekse ABD'de Kaliforniya'da yaşayan Türk-ler'de de aynı bulunması kalıtımı ön plana çıkarmıştır. Sonuçta, toplumumuzda HL (Hepatik Lipaz) enziminin %25-30 daha yüksek bulunmasının, HDL'nin düşük olmasından sorumlu olduğu kanıtlanmıştır.5 Türk Kalp Çalışmasına göre4 toplumumuzda erkeklerin %50'sinde, kadınların da %25'inde HDL 35 mg/dl'nin altındadır. Oysa Framingham çalışmasına göre6 total kolesterol/HDL oranının 4.5 ve üzerinde olması KKH riskini artırmaktadır. Başka bir ifadeyle, koroner kalp hastalığına yakalanmak açısından HDL düzeyi 35 mg/dl'nin altında olanlar, 45 mg/dl'nin üzerinde olanla¬ra göre %50 daha fazla risk taşımaktadırlar. (Amerikan toplumunda erkeklerin %15'i kadınların %5'i). Ayrıca anjiyografik olarak da gösterilmiştir ki, tıpkı LDL değer¬leri 160 mg/dl'nin üzerindekilerde olduğu gibi, HDL'si 35 mg/dl'nin altında olanlarda koroner kalp hastalığı iki kat daha fazladır.7 HDL'yi etkileyen kalıtım dışı faktörler de ne yazık ki ülkemizde çok yaygındır: 1- Sigara 2- Durağa n yaşam 3- Diyet ve alkol Türk Kalp Çalışması4 ve TEKARF'a3 göre ülkemizde sigara tüketimi çok aşırı miktardadır. Burada çarpıcı ve şaşırtıcı olan, gelişmiş ülkelerin aksine, gelir ve eği¬tim düzeyi arttıkça, sigara içme oranının da artmasıdır. Toplum olarak sporla ilgimiz de, kazanılan maç son¬rasında arabalara binip silah ve nara atmaktan öte geç¬memektedir. Bir miktar alkolün HDL'yi yükselttiği biliniyor. An¬cak gelenek ve göreneklerimiz buna pek elverişli değil¬dir. İçenler ise sağlıklarını korumaktan çok bozmayı he¬defler gibi görünüyorlar. Zeytinyağı tüketiminin HDL'yi artırdığı zaman zaman ortaya atılmıştır. Ancak Ayvalık yöresinde total kolesterol (160 mg/dl) ve LDL (100 mg/dl) düşük bulunduğu halde HDL diğer bölgelerden farklı değildir. Ne yapmalıyız? HDL ortalaması 50 mg/dl olan bir toplumda total ko-lesterol/HDL oranını 3.5 dolayında tutmak için total ko¬lesterolün 200 mg/dl altında olması yeterlidir. Oysa HDL ortalaması 35 mg/dl olan bir toplumda bu oranı tuttur¬mak için total kolesterolün 150 mg/dl'nin altında olması gerekir. Kendimize uygun bir politika belirlememiz ka¬çınılmaz görünmektedir.