You are here

Home » Content

YARAT- "YARATMAK, HALK ETMEK" FİİLİNİN ETİMOLOJİSİ

ETYMOLOGY OF YARAT- "TO CREATE"

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2012
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3304

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Language is the reflection of person's thought and all cultural elements that public stated financially and emotionally. In other words there are two aspects of the language, both individually and socially. Creation is one of these and it is called different at every language. In this context yarat- "to create' is a verb which we can follow up from the oldest written materials of Turkish. It is used to express the creation concept from past to today in all braches of Turkish. There are so much different opinion at the etymological dictionaries of Turkish about the structure of this verb. Clauson becomes this verb from yara- "to be useful', Gülensoy explains its etymology as yâr-a-t- and Eyuboğlu tries to explain this verb from yar "gap' etc. Erdal shows the structure of the verb as yara-t- and says that this verb couldn't come from the yara- "to be useful, suitable'; because yarat- "to create' is semantically not too close to yara- "to be useful, suitable'. Bu after this opinion he didn't make an annotation about the etymology of yarat-. In this article we will put new opinions about the etymology of yarat-. Firstly we touch upon the reading and analysing essays of the word. Then we start out to explain our opinion from the historical and modern texts of Turkic dialects and try to explain it from Turkish *ya- "to ignate'.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Dil, bireysel anlamda kişinin düşüncesinin, sosyal anlamda ise toplumun ortaya koyduğu maddi ve manevi bütün kültür öğelerinin yansımasıdır. Yani dilin hem bireysel hem de toplumsal iki cephesi vardır. Bireyde veya toplumda gerçekleşen veya karşılık bulan her somut yahut soyut değerin dilde de bir karşılığı bulunur. Yaradılış mefhumu da bunlardan biridir ve her dilde o dilin konuşurları tarafından farklı farklı şekillerde adlandırılır. Bu farklı adlandırmalarda da evrenin ve evrenin merkezinde olan insanın yaradılışına toplumun bakışı yatar. Bu bağlamda yarat- "yaratmak, halk etmek' fiili Türkçenin en eski yazılı metinlerinden itibaren takip edebildiğimiz ve geçmişten bugüne Türkçenin bütün kollarında yaradılış mefhumunu ifade etmede kullanılan kelimelerin başında gelmektedir. Türkçenin etimoloji sözlüklerinde kelimenin yapısı ile ilgili olarak birbirinden farklı görüşler ortaya konulmuştur. Clauson yara- "yapmak veya bulmak, uygun olmak'tan, Gülensoy yâr- "yarmak, bölmek'ten, Eyuboğlu yar "uçurum' kelimesinden hareketle bu fiili açıklamaya çalışmışlardır. Erdal ise fiilin yara-t- olarak gösterdiği morfolojisinin temelinde yatan yara- ın "yararlı veya uygun olmak' anlamındaki fiil olamayacağını, zira bir şeyin yaratılmasının yararlı veya uygun olmakla semantik ilişkisinin bulunmadığını ifade etmiştir. Ancak yeni bir izah da yapmamıştır. Bu makalede öncelikle yarat- fiilinin Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerindeki durumu ortaya konulacaktır. Fiilin kökeni hakkında yapılan etimoloji denemeleri üzerinde durulduktan sonra yarat- 'ın etimolojisi üzerine yeni görüşler ortaya konulacak ve fiilin *ya-"parlamak, ışık saçmak'tan geldiği ispatlanmaya çalışılacaktır. Bu yapılırken Türk mitolojisinden, destanlarından ve diğer kültürel ögelerden de yararlanılacaktır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-yarat-yaratmak-halk-etmek-fiilinin-etimolojisi.pdf
  • 3
1415-1423
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKGÜN, Tuncay (2011), Gazali ve Ibn Rüşd'e Göre Yaratma, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ALTAYLI, Seyfettin (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, 2. C., MEB Yay., İstanbul.
AL-TURK, Gülhan (2006), Et-Tuhfetü'z-zekiyye fi'l-Lugati't Türkiyye Üzerine Bir Dil Incelemesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ARAT, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III-Indeks, haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya,
Nuri Yüce, TKAE Yay., İstanbul.
ARAT, Reşit Rahmeti (2006), Atebetü'l-Hakayık, 3. baskı, TDK Yay., Ankara.
ATA, Aysu (1997-II), Nâsırü'd-dîn Burhânü'd-dîn Rabgüzî-Kısasü'l-Enbiyâ (Peygamberler Kıssaları), II Dizin, TDK Yay., Ankara.
ATA, Aysu (1998), Nehcü'l-Ferâdis III-Dizin, Sözlük, TDK Yay., Ankara.
ATA, Aysu (2004), Türkçe Ilk Kur'an Tercümesi (Rylands Nüshası), Karahanlı Türkçesi
(Giriş-Metin-Notlar-Dizin), TDK Yay., Ankara.
ATALAY, Besim (1945), Et-Tuhfetu'z-Zekiyye fi'l- Lugati't-Türkiyye, TDK Yay., İstanbul. ATALAY, Besim (1999), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, 4. C., 4. baskı, TDK Yay., Ankara.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/3, Summer, 2012
1422
Galip GUNER
BANARLI, Nihat Sami (1987), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yay., İstanbul.
CAFEROĞLU, Ahmet (1931), Abû Hayyân Kitâb al-Idrâk li-Lisân al-Atrâk, Evkaf Matbaası, İstanbul.
CEYLAN, Emine (1996), Çuvaş Atasözleri ve Deyimleri, Çuvaşça- Türkçe/ TürkçeÇuvaşça Sözlük, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, Simurg Yay., Ankara.
CLAUSON, S.
Gerar
d (1960), Sanglax A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahdî Xan, Facsimile Text with an Introduction and Indices, London.
CLAUSON, S. Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Clarendon Press, Oxford.
DAVIES, Paul (1995), Tanrı ve Yeni Fizik, çev. Murat Temelli, İmYayın-Tasarım, İstanbul.
DEMİR, Necati (2002), Danişmend-name,
Critica
l Edition Turkish Translation Linguistic Analysis Glossary Facsimile (Part One: Critical Edition, Part Two: Turkish Translation, Part Three: Linguistic Analysis and Glossary, Part Four: Facsimile [Atatürk Kitaplığı, M. Cevdet K. 441]), Department of Near Eastern Languages and Civilization Harvard University, Sources of Oriental Languages and Literatures: 54, Harvard.
DİLÇİN, Cem (1991), Mes'ûd Bin Ahmed Süheyl ü Nev-bahar Inceleme-Metin-Sözlük,
Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
DOERFER Gerhard,
Semi
h Tezcan, (1980), Wörterbuch Des Chaladsch (Dialekt von Charrab), Akademiai Kiadö, Budapest.
ERDAL, Marcel (1978), "Irk Bitig Üzerine Yeni Notlar", TDAY Belleten-1977, s. 87-119.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
EYUBOĞLU, İsmet Zeki (2004), Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, 4. baskı, Sosyal Yay., İstanbul.
GR0NBECH, Kaare (1942), Komanisches Wörterbuch-Türkischer Wortindex zu Codex
Cumanicus, Kopenhagen.
GUMILEV, L. Nikolayevic, "Eski Türk Dini", çev. Harun Güngör, Türk Kültürü, S. 377, s. 520¬531.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2. C., TDK Yay., Ankara.
İNAN, Abdulkadir (1995), Tarihte ve Bugün Şamanizm, 4. baskı, TTK Yay., Ankara.
JASPERS, Karl
(1997)
, Felsefe Nedir?, çev. İsmet Zeki Eyuboğlu, Say Yay., İstanbul.
KARAAĞAÇ, Günay (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1989), Gülistan Tercümesi, TDK Yay., Ankara.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1991.
KOÇ, Kenan, Ayabek BAYNIYAZOV, Vehbi BAŞKAPAN (2003), Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara.
KURBAN, İklil (1995), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/3, Summer, 2012
Yarat- "Yaratmak, Halk Etmek" Fiilinin Etimolojisi
1423
ÖGEL, Bahattin (1993), Türk Mitolojisi (Kaynaklar ve Açıklamaları ile Destanlar), TTK Yay., Ankara.
ÖLMEZ, Mehmet (2003), Şeyh Süleyman Efendi-i Buharî, Lug at-i Çag atay ve Türkî-i 'Osmânî, Türk Dilleri Araytırmaları, C. 13, İstanbul, s. 29-368.
ÖNAL, Mehmet Naci (2007), "Türk Mitinin Oluşumunda Işığın Rolü", Journal of Turkish Studies, Şinasi Tekin Hatıra Sayısı II, C. 31/II, s. 145-158.
ÖNER, Mustafa (2009), Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
ÖZKAN, Fatma (2003), "Yıldırım, Yıldız, Alev, Alaz/Yalaz, Işın ve Işık Kelimeleri Nereden Geliyor?", Bilig, S. 27, s. 157-178, Ankara.
ÖZKAN, Mustafa (1993), Mahmûd b. Kadî-i Manyâs Gülistan Tercümesi Giriş-Inceleme-
Metin-Sözlük, TDK Yay., Ankara.
RADLOFF, Wilhelm
(1999)
, Türklerin Kökleri, Dilleri ve Halk Edebiyatı, çev. Arzu Ekinci, Yasemin Ünlü, Ekav Yay., Ankara.
TEKİN, Talât (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 13, Ankara.
TEKİN, Talât (2003), Makaleler I-Altayistik, haz. Emine Yılmaz-Nurettin Demir, Grafiker Yay., Ankara.
TEKİN, Talât, Mehmet ÖLMEZ, Zuhal ÖLMEZ, Emine CEYLAN, Süer EKER (1995), Türkmence-Türkçe Sözlük, Simurg Yay., İstanbul.
TOPARLI, Recep (1992), Irşâdü'l-Mülûk ve's-Selâtîn, TDK Yay., Ankara.
TOPARLI, Recep, M. Sadi ÇÖGENLİ, Nevzat H. YANIK (1999), El-Kavânînü'l-Külliyye Li-Zabti'l-Lügati't-Türkiyye, TDK Yay., Ankara.
TOPARLI, Recep, M. Sadi ÇÖGENLİ, Nevzat H. YANIK (2000), Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, TDK Yay., Ankara.
TOPARLI, Recep, Mustafa ARGUNŞAH (2008), Mu'înü'l-Mürîd, TDK Yay., Ankara.
Türkçe Sözlük, TDK Yay., 10. baskı, Ankara, 2005.
UĞURLU, Mustafa (1987), Münyetü'l-Guzât, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
USER, Hatice Şirin (2009), Köktürk ve Uygur Kağanlığı Yazıtları-Söz Varlığı Incelemesi,
Kömen Yay., Konya.
Yeni Tarama Sözlüğü, (Düzenleyen: Cem Dilçin), TDK Yay., Ankara, 1983.
YUDAHİN, K. K. (1998), Kırgız Sözlüğü, (Çev. A. Taymas) TDK Yay., Ankara.
YÜCE, Nuri (1988), Mukaddimetü'l- Edeb, Harizm Türkçesi ile Tercümeli Şuster Nüshası,
TDK Yay., Ankara.
ZAJACZKOWSKI, Ananiasz (1938), Manuel Arabe De la Langue Des Turcs et des Kiptchaks,
Nakladem Towarzystwa Naukowego, Warszawa.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com