You are here

Home » Content

TATAR ŞİVELERİNDE ŞİMDİKİ ZAMAN BİÇİMLERİ

THE PRESENT TENSE FORMS IN THE TATAR DIALECT LANGUAGE

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2011
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2778

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author Name
Abstract (2. Language): 
The intricate system of the Present Tense form of Tatar dialect language is analyzed in the article. Compared with the literary language, where the given temporal meaning is expressed only with the form – a, it is viewed through 6 synthetic forms and 2 analytical ones. Only the form with –a from all these forms is a consistent element of all identified systems and therefore it comprises the core part of the Tatar dialect language. The middle dialect (dialect of Kazan Tatars) has no special features and corresponds to the literal language according its form. The third person singular in the Mishar dialect is formed by means of the relict affix –dır. Dialects of Siberian Tatars are contradistinguished to others with the exponent –tı, which finds its origins in the Old Turkic auxiliary verb “turur”.Each form of the Present Tense of the Tatar dialect language, besides semantic peculiarities, has its own separate expansion territory and therefore they form different isoglosses in Tatar linguistic area.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Yazıda tatar şive dilinde kullanılmakta olan şimdiki zaman biçimleri sisteminden bahsedilmektedir. Şimdiki zaman anlamı tek biçimle belirtilen edebi dilden farklı olarak şive dilinde altı basit ve iki bileşik biçim yardımıyla belirtilir. Bu biçimlerden sadece –a biçimi bütün özel sistemlerin kullanılması zorunlu olan unsurlarından sayılır ve bundan dolayı Tatar dili şiveler sisteminin çekirdek kısmında yer alır. Orta şivede (Kazan tatarları şivesinde) bu biçim ek almaz ve edebî dildeki biçime benzer. Mişer şivesinde üçüncü tekil şahısta arkaik –dır ekini alır. Sibirya Tatarları şivelerinde diğer şivelerden farklı olarak „turur‟ arkaik yardımcı fiilinin kalıntısı sayılan –tı ekini alır. Şivelerde kullanılmakta olan her şimdiki zaman biçimi anlam özelliklerinden başka ayrı yayılış alanlarına sahiptirler ve böylece Tatar dil alanında çeşitli izoglosları meydana getirmektedirler. Orta (Kazan Tatarları) ve Mişer şiveleri bu biçimin kullanılış özellikleri bakımından Kıpçak dillerine, Sibirya Tatarları şiveleri Batı ve Doğu Sibirya‟daki Türk dillerine benzerlik gösterirler.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-tatar-sivelerinde-simdiki-zaman-bicimleri.pdf
  • 4
927-962
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKBAYEV .. H., Fonetika Dialektov Karacayevo-Balkarskogo Yaz.ka (Op.t Sravnitelnogo i
Sravnitelno-.storiceskogo .zuceniye), Cerkessk, 1963.
ANDREYEV .. A., gCuva.skiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2. Tyurkskiye Yaz.ki,
Moskva 1966, s. 377-383.
BABU.K.N G. F. -G. .. DON.DZE, g.orskiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2., Tyurkskiye
Yaz.ki, Moskva 1966, s. 222-231.
BASKAKOV N. A., gSistema spryajeniya ili izmeneniya slov po litsam v yaz.kax tyurkskoy
grupp.h, Sravnitelnaya Grammatika Tyurkskix Yaz.kov. Morfologiya, C. II.,
Moskva1956, s. 263-304.
BASKAKOV N. A., Karakalpakskiy Yaz.k. Fonetika i morfologiya, T. 2, C. 1. - Moskva1952.
BAYEVA N. H., gGovor ba.kir dolin. reki Ay. Fonetika i morfologiyah, Ba.kirskiy
Dialektologiceskiy Sbornik, Ufa 1959, s. 7-48.
BURGANOVA N. B., gGovor karinskix i glazovskix tatarh, Material. Po Tatarskoy
Dialektologii, Kazan, 1962, s. 16-56.
BURGANOVA N. B., gVremenn.y. form. glagola izyavitelnogo nakloneniya v zakazanskix
govorahh, Material. Po Tatarskoy Dialektologii, Kazan 1974, s. 7-28.
CARIYAROV B., Gunorta-Gunbatar Turki Dillerde ..lik Zamannar., A.gabat 1969.
CECENOV A. A., Yaz.k Codex Cumanikus i Y.go Otno.eniye k Sovremenn.m Zapadno-
Kipcakskim Yaz.kam, Avtoref. diss. ... kand. filol. Nauk, Moskva1978.
DIRENKOVA A. P., Grammatika Hakaskogo Yaz.ka. Fonetika i Morfologiya, Abakan 1948.
DIRENKOVA A. P., Grammatika Oyrotskogo Yaz.ka, Moskva-Leningrad 1940.
DIRENKOVA A. P., Grammatika .orskogo Yaz.ka, Moskva 1941.
DULZON A. P., gDialekt. tatar-aborigenov Tomih, Ucyon.y. Zapiski Tomskogo
Pedagogiceskogo .nstituta. T. XV, 1956, s.297-379.
FAZIKOVA E. .. - M.T. Z.YATOVOY, .z.skann.y Dar Tyurkskomu Yaz.ku. Grammaticeskiy
Traktat XIV Veka na Arabskom Yaz.ke. Vvedeniye, Leksiko-Grammaticeskiy Ocerk,
Perevod, Glossariy. Grammaticeskiy Ukazatel, Ta.kent 1978.
GADJ.YEVA N. Z. -B. A. SEREBRENN.KOV, gArealnaya lingvistika i problema vostanovleniya
nekotor.h cert isceznuv.ix yaz.kovh, Sovetskaya Tyurkologiya, 1977. - ‡‚3, s. 47-58.
GADJ.YEVA N. Z., Problem. Tyurkskoy Arealnoy Lingvistiki. Sredneaziatskiy Areal,
Moskva 1975.
GADJ.YEVA N. Z., Tyurkoyaz.cn.y. Areal. Kavkaza, Moskva 1979.
GRUN.NA E. A., gK voprosu o razvitii semantiki imyon v tyurkskix yaz.kaxh, Ucyon.y. zapiski
Ta.kentskogo Pedinstituta, T. 42, kn. I., Ta.kent 1963, s. 79-83.
HANG.LD.N V. N., Tatar T.l. Grammatikas., Kazan 1959.
Tatar .ivelerinde .imdiki Zaman Bicimleri 961
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 6/4 Fall 2011
.SHAKOV F. G. - PALMBAH A. A., Grammatika Tuvinskogo Yaz.ka. Fonetika i
Morfologiya, Moskva 1961.
..BULATOV N. H., gKizilskiy govorh, Ba.kirskaya Dialektologiya, Ufa 1963.
KARPOV V. V., gHakasskiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2. Tyurkskiye Yaz.ki, Moskva
1966, s. 328-357.
KAYDAROV A. T., Razvitiye Sovremennogo Uygurskogo Literaturnogo Yaz.ka. C. 1.
Uygurskiye Dialekt. i Dialektnaya Osnova Literaturnogo Yaz.ka, Alma-Ata 1969.
KAYDAROV A. T., Uygurskiye Dialekt. i Dialektnaya Osnova Literaturnogo Yaz.ka, Avtoref.
diss. ... dokt. filol. Nauk, Baku, 1969.
KONONOV A. N., Grammatika Sovremennogo Uzbekskogo Literaturnogo Yaz.ka, Moskva-
Leningrad 1960.
KR.VIRUCKO P. M., Grammaticeskiye Znaceniya Vremenn.x Form Russkogo Glagola,
Kiyev 1963.
MAGOMEDOV A. G., gKum.kskiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2. Tyurkskiye Yaz.ki,
Moskva 1966, s. 336-353.
MAHMUTOVA L. T., gOsnovn.y. haraktern.y. cert. mi.arskix govorov na territorii Penzenskoy
oblastih, Material. Po Tatarskoy Dialektologii, Kazan, 1962, s. 125-162.
MAHMUTOVA L. T., Op.t .ssledovaniya Tyurkskix Dialektov. Mi.arskiy Dialekt Tatarskogo
Yaz.ka, Moskva 1978.
Material. po Grammatike Sovremennogo Cuva.skogo Yaz.ka, C. 1, Ceboksar. 1957.
MEL.YEV K. M., gForm. -digan, -gay v sovremennom uygurskom yaz.keh, .ssledovaniya po
Grammatike i Leksike Tyurkskix Yaz.kov, Ta.kent 1965, s. 18-21.
M.LIH M. F., gGlagol nogayskogo yaz.kah, Trud. Cerkesskogo N..YL. V.p. II., Cerkessk,
1954, s. 238-270.
MUSAYEV K. M., Grammatika Karaimskogo Yaz.ka. Fonetika i Morfologiya, . Moskva
1966.
OLMESOV N. H., Bragunskiy Govor Kum.kskogo Yaz.ka, Avtoref. diss. ... kand. filol. nauk.,
Ufa 1982.
ORUZBAYEVA B. O., Form. Pro.ed.ego Vremeni v Kirgizskom Yaz.ke, Frunze, 1955.
RUSTAMOV R. A., Glagol v Dialektah i Govorah Azerbaydjanskogo Yaz.ka, Baku, 1964.
RUSTEMOV R. A., Azerbaycan Dili ve .ivalerinde Fefel, Bak. 1965.
S. F. M.RJANOVA, Yujn.y Dialekt Ba.kirskogo Yaz.ka, Moskva 1979.
SADVAKASOV G., Yaz.k Uygur Ferganskoy Dolin., C. 2, Alma-Ata, 1976.
SEVORTYAN E. V., Kr.msko-tatarskiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2., Tyurkskiye
Yaz.ki, Moskva 1966, s. 305-312.
Sovremenniy Kazahskiy Yaz.k, Alma-Ata 1962.
.UKUROV .. .., .storiya Razvitiya Glagoln.x Form Uzbekskogo Yaz.ka, Ta.kent 1966.
962 Ferit YUSUPOV
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 6/4 Fall 2011
TEN..EV E. R., gUkazatel grammaticeskix form k áDivanu tyurkskix yaz.kovâ Mahmuda
Ka.garskogoh, Vopros. Kazahskogo i Uygurskogo Yaz.koznaniya, Alma-Ata, 1963, s.
190-212.
TUMA.EVA D. G., Dialekt. Sibirskix Tatar, Kazan 1977.
TUMA.EVA D. G., Yaz.k Sibirskix Tatar, Kazan 1968.
URUSB.YEV .. H., Spryajeniye Glagola v Karacay.vo-Balkarskom Yaz.ke, Cerkessk, 1963.
YULDA.EV A. A., gBa.kirskiy yaz.kh, Yaz.ki Narodov SSSR, T. 2., Tyurkskiye Yaz.ki,
Moskva 1966, s. 427-448.
YULDA.EV A. A., gGovor tiptyarey Ucalinskogo rayona Ba.kirskoy ASSRh, V. A.
Gordlevskomu k Y.go Semidesyateletiyu, Moskva 1953, s. 329-342.
YULDA.EV A. A., Analiticeskiyi Form. Glagola v Tyurkskix Yaz.kax, Moskva 1965.
YULDA.EV A. A., Sistema Slovoobrazovaniya i Spryajeniya Glagola v Ba.kirskom Yaz.ke,
Moskva1958.
YUNUSAL.YEV B. K., K Voprosu o Formirovanii Obc.enarodnogo Kirgizskogo Yaz.ka,
Frunze 1956.
YUSUPOV H. G., g.z nablyudeniy nad morfologiceskoy sistemoy inzerskogo govora ba.kirskogo
yaz.kah, Ba.kirskiy Dialektologiceskiy Sbornik, Ufa 1959.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com