You are here

Home » Content

İbrahim Hakkı Erzurum ’nin Manzûm İlmihâli

İbrahim Hakkı Erzurumî and His Work on Catechism (Manzûm İlmihâl)

Journal Name:

  • Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

Publication Year:

  • 2015

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Many religious books have been writte in historical process of the poetry literature. İlmihâl (Catechism) books written in the form of poetry and consist of basic necessary information which every muslim should know, are one of the this kind. The Risâla of İbrahim Hakkı Erzurumî, which consists of four pages (varaq), is on the (catechism). In this study it is aimed to give a biography of İbrahim Hakkı Erzurumî, as well as to analyze and study his work “Manzûm İlmihâl”. İbrahim Hakkı is poet, author, astronomer, physicist, psychologist, sociologist, encyclopedist and Islamic scholar. He was born in 1703 in Erzurum, in Turkey. He died in 1780 in a village named Tillo, near Siirt, in Turkey. He received his religious education in Tillo and Erzurum. He studied Islamic from Molla Osman (his father) and İsmail Fakirullah. He met the Ottoman Sultan Mahmut I at Istanbul in 1747. He returned to Tillo, and was continuously interested in religious and scientific matters. Having written fifteen books in the manzûm and regular styles, and a great number of Turkish, Arabic, and Persian amongst İbrahim Hakkı’s most important works are the Mârifetnâme.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Tarihi süreç içerisinde nazım olarak bir çok konuda dini muhtevalı eserler yazıldığı bilinmektedir. Manzûm olarak kaleme alınan ve her müslümanın inanç ve ibadete dair bilmesi gereken bilgileri ihtiva eden ilmihâl kitapları da bu türlerden biridir. Edisyon kritiği yapılan dört varaklık “manzûm ilmihâl” adlı risâle, İbrahim Hakkı’nın ilmihâl konularını şiirsel bir anlatımla ele aldığı bir eseridir. Bu makalede müellifin hayatı ve eserleri incelenmiş, sonunda da “manzûm ilmihâl” adlı eseri üzerinde durulmuştur. İbrahim Hakkı, yazar, şair, astronom, fizikçi, psikolog, sosyolog, ansiklopedist bir İslam âlimidir. 1703 yılında Erzurum’da doğdu. 1780 yılında Tillo’da vefat etti. Eğitimini babası Molla Osman ve hocası İsmail Fakirullah’ın yanında almış olan İbrahim Hakkı, 1747 yılında Osmanlı Padişahı I. Mahmud ile görüştü. İstanbul’daki kütüphanelerde ilmî çalışmalar yaptı. Sonra memleketine, oradan da Tillo’ya döndü. İbrahim Hakkı, Türkçe, Arapça ve Farsça dillerinde çok sayıda eser yazdı. Ana eserleri 15 olup bunlardan Mârifetnâme’si en meşhurudur.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-ibrahim-hakki-erzurum-nin-manzum-ilmihali.pdf
  • 2
11
52
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Altıntaş, Hayrani, Erzurumlu İbrahim Hakkı (MEB. Yayınları) İstanbul 1997.
Arpaguş, Hatice K, “Bir Telif Türü Olarak İlmihâl “ M.Ü. İlâhiyat Fak. Dergisi, 22
(2002/1).
Aynacı, Mediha, Osmanlı Kuruluş Dönemi Türkçe İlmihâl Eserleri Çerçevesinde
İlmihâllerin Fıkhî Yönden Değerlendirilmesi, (Dokt. tezi), M.Ü. Sos. B. Enst.,
İstanbul 2009.
Bağdatlı Ismail Pasa, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Müellif în ve Âsâru’l-Musannifîn,
Biçici, Alaaddin, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Tefsir Yönü, AÜ Sosyal Bilimler
Ens. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1996.
Binark, İsmet - Sefercioglu, Nejat, Erzurumlu İbrahim Hakkı Bibl., Ank., 1977.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul, trs.
Ceviz, Nurettin, “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine Ait Bir Yazma: Mecmuatü’lİrfâniyye,”
AÜFEF Edebiyat Bil. Araş. Dergisi, S 23, Erzurum, 1996.
Cici, Recep, Osmanlı Dönemi İslâm Hukuku Çalışmaları, Bursa 2001.
Çagrıcı, Mustafa, “İbrahim Hakkı Erzurumî” DİA, XXI, Ist., 2000.
Çelebi, Kâtib, Keşfü’z-zunûn (nşr. Şerafeddin Yaltkaya- Muallim Rıfat), Beyrut
1990.
50 • SİİRT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ • CİLT: 2 • SAYI 2
Çelebioğlu, Âmil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara 1998.
Çiftçi, Cemil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul 2000.
Çelebioğlu, Âmil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara 1988.
Diclehan, Şâkir, Çeşitli Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul 1980.
Encyclopedia of Religion and Ethics, Edinburgh 1980, Catechism, III, 251-256.
Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul,
2005.
Fazlıoğlu, Şükran, Ta‘lîm ile İrşâd Arasında:Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese
Ders Müfredatı, Dîvân İlmî Araştırmalar, sy. 18, 115-173 (2005/1).
Gökpınar, Perihan, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Mârifetnâme’sinde Tasavvûfi Hayat;
yayımlanmamış y. lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
İbrahimhakkıoğlu, Mesih, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul 1973.
Karaman, Hayrettin ve Arkadaşları, İlmihâl, I-II, T.D. Vakfı İSAM, İstanbul
1999.
_____, İslamın Işığında Günün Meseleleri, Marifet Yay., III, İstanbul, 1982.
Kelpetin, Hatice, “İlmihâl”, DİA, XXII, İstanbul 2006.
Kemikli, Bilal, Sun‘ullah Gaybî, DİA, XXXVII, 533.
_____, “Popüler Dinî Kültüre Dâir Bir Manzûme ve Üç Şâir”, İslâmî Araştırmalar,
XIV/ 3-4, Ankara 2001.
Kırkıl, Harun, “Türk Edebiyatında Manzum İlmihal ve Fıkıh Kitapları ile Son
Devre Ait Manzum Bir İlmihal: Manastırlı Mehmet Rıfat Bey ve Manzum
İlmihali”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 7, 2006.
Pckolcay, Necla ve diğerleri, İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevilere Giriş. Kitabevi,
İstanbul 2000.
Revnakoğlu, C. Server, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Mârifetnâmesi, İstanbul
1961.
Samî, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul 1317.
Selçuk, Köksal, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın “Insaniyye” Isimli Güldestesinin Muhteva
ve Türkçe Kısmının Transkripsiyonlu Metni, AÜ Sosyal Bilimler Ens.,
Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1996.
Toprak, Celalettin, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Hocası Seyh Ismail Fakirullah, Lisans
Tezi, Ankara Üniversitesi Kütp., No 18889, Ank., 1975.
Yüksel, Emrullah, “Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703-1780)’da Dini ve Pozitif
İlimler Birbirini Tamamlar”, EAÜİFD, sy. 11 (1993).
İBRAHİM HAKKI ERZURUMÎ’NİN MANZÛM İLMİHÂLİ • 51
Erzurumî, İbrahim Hakkı, Cilâlü’l-Kulûb li Tecelliyyi’l Matlûb, Sül. Kütp., H. M.
Ef. Böl., No: 2505/5; AÜ Kütp., S. Özege Böl., SA, No: 79/1, (el yazma).
_____, Definetü’r-Ruh, AÜ Kütp., S. Özege Böl., SA, No: 79, (el yazma); AÜFEF
E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp., Dmb. No: 10; Sül. Kütp., H. M. Ef.
Böl., No: 2505.
_____, Divan (Ilâhinâme), (Divan-i İbrahim Hakkı Erzurumî), Dâr et-Tabaati’lÂmire,
İst., 1263/1847. (Tıpkıbasımı: Elif Ofset, Ist., 1977); Divan, (Tenkitli
ve Transkripsiyonlu Metin), Yayına Haz. Numan Külekçi-Turgut Karabey,
AÜ Yay., Erzurum, 1997.
_____, el-Insaniyye (Mecmûat’l-Insaniyye f î Ma’rifeti’l-Vahdaniyye), AÜ Kütp., S.
Özege Böl., SA, No: 70; AÜFEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp., Dmb.
No: 5.
_____, el-Irfâniyye (Mecmûatü’l-Vahdaniyye fî Ma’rifeti’n-Nefsi’r-Rahmâniyye),
AÜFEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp.
_____, Hey’etü’l-Islam, AÜ Kütp., S. Özege Böl., SA, No: 70.
_____, Insan-ı Kamil, Sül. Kütp., H. M. Ef. Böl., No: 2505/2; AÜ Kütp., S. Özege
Böl., SA, No: 79/2.
_____, Kenzu’l-Fütûh, AÜFEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp., Dmb. No: 9, (el
yazma); Kenzu’l-Fütûh, Erzurum - Hasankaleli İbrahim Hakkı Hz. (Haz.
Sakir Diclehan), Er-Tu Matbaası, Ist, 1980.
_____, Kıyâfetnâme, Sül. Kütp., H. M. Ef. Böl., No: 6240/2, Matbaa-i Âmire Litografya
Destgâhı, Ist.
_____, Kitabu’l-Âlem, Sül. Kütp., H. M. Ef. Böl., No: 2699/3, AÜ Kütp., S. Özege
Böl., SA, No: 79/3.
_____, Lübbü’l-Kütüb, AÜ Kütp. S. Özege Böl., SA, No: 132/1, (el yazma); AÜ-
FEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp.
_____, Manzum ilmihâl, Sül. Kütp., Halet Ef. Böl., No: 782/7; Sül. Kütp., H. M.
Ef. Böl., No: 6292/20; Âsâr-ı Bedî’a, Dâru’t-tibâatu’l-Âmire, 1339 (1920).
_____, Mârifetnâme,nşr: K.Yusuf Ziya, (Matb. A. Kâmil) İst. 1330 (tıpkıbasım).
_____, Mecmûatü’l-Maânî (Mecmûatü’l-Hakkı), Ist., Arkeoloji Müzesi Kütp., Diyarbekirli
Said Pasa Vakfı Böl., No: 576.
_____, Mektub es-Sırr, AÜ Kütp. S. Özege Böl., SA, No: 79/5; Sül. Kütp., H. M.
Ef. Böl., No: 2505/5.
_____, Meşâriku’l-Yuh (Lübbü’l-Lübâb), Sül. Ktp., H. M. Ef. Böl., No: 3381/1,
52 • SİİRT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ • CİLT: 2 • SAYI 2
_____, Murabbaa (Münâcât-ı Hıfz-ı Lisan), Sül. Kütp., H. M. Ef. Böl., No: 2505/7;
AÜ Kütp., S. Özege Böl., SA, No: 79/7–8.
_____, Ruhu’s-Şürûh, Sül. Kütp., H. M. Ef. Böl., No: 3381/2.
_____, Ruznâme, Sül. Ktp., H. M. Ef. Böl., No. 2505/6; AÜ Ktp., S. Özege Böl.,
SA, No: 79/6.
_____, Saadet-Nâme (Rubâiyyât) AÜ Kütp., S. Özege Böl., SA, No: 287/8.
_____, Sefinetü’n-Nuh (Sefinetü’n-Nuh min Vâridâti’l-Fütûh), Sül., Kütp., H. M. Ef.
Böl., No: 3413 ve 3812; AÜFEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Kütp., Dmb.
No: 16.
_____, Tertîbu’l-Ulûm, AÜ Ktp., S. Özege Böl., SA, No: 287; AÜFEF E. İbrahim
Hakkı Arş. Mrk. Ktp.
_____, Ulfetü’l-Kulûb, AÜFEF E. İbrahim Hakkı Arş. Mrk. Ktp., Dmb. No: 14.
_____, Urvetü’l-Islam, AÜ Ktp., S. Özege Böl., SA, No: 299.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com