CIAM VE TEAM 10

20. yüzyılın birinci yarısındaki mimarlık ve kentsel planlama eylemlerine damgasını vuran CIAM, dönemin ünlü mimar ya da mimar kökenli kent plancılarının, özellikle batı dünyasındaki sorunları tartıştığı bir toplantılar dizisidir. Mimarlık alanında 19. yüzyılın tarihsel mimari biçemleri canlandırma çabalanna, kentleşme alanında ise sanayi toplumunun yarattığı hızlı kentleşme, sağlıksız konut çevreleri, kirlenme ve yığılmalara bir tepki olarak doğmuştur. Yeni teknoloji, yapım yöntemleri ve mekân anlayışına ilişkin olarak gelişmekte olan evrensel nitelikteki modern mimarlık biçemi tartışmaların mimarlık yönünü oluştururken; kenti meydana getiren işlevler "konut, dinlence, iş ve ulaşım" olarak tanımlanmış ve bunların ayrımına dayanan bir kentsel arazi kullanım deseni önerilmiştir. Bu yeni kent anlayışı içinde egemen yapı türü çok katlıdır ve kentsel bütünlüğü sağlayacak öge yeşil alanlardır. 1950'lerde ise bizzat CIAM hareketinin içinde filizlenen yeni görüşler, bir yandan yöresel özellikleri dışladığı için evrensel nitelikli mimariyi, diğer yandan de kentlerdeki karmaşık yapıyı dört işleve indirgeyerek ayrıştırdığı için CIAM ideolojisini eleştirmeye başlamıştır. Günümüzdeki birçok mimarlık ve kentsel tasarım akımının öncülüğünü yapan Team 10, mimarlıkta "identity" (kimlik) ve kentsel mekânların düzenlenmesinde "association" (birliktelik) kavramlarına dayanan yeni görüşlerin savunuculuğunu üstlenmiştir. Bu bağlamda işlevsel Örgütlenmenin yerine insanların birlikteliği, kentsel bütünleşmede yeşil dokunun yerine sokak öğesinin Ön plana çıkarılması yeni tasarım anlayışlarının temelini oluşturmuştur. CIAM ve Team 10 arasındaki diyalektik bağın incelenmesi sırasında özgün olarak Françoise Choay tarafından geliştirilen ve temelde 19. yüzyıldaki kentsel tasarım yaklaşımlarını tanımlayan "progressist" (ilerlemeci) ve "culturalist" (kültüralist) kavramları kullanılmıştır. İlerlemeci akımlar toplumsal gelişmeye paralel olarak geleceğe yönelmekte; evrensel mimari, işlevlerin ayırımı, yeşil dokunun sürekliliği, dik açılar, geometrik düzen, standardizasyon ilkelerini benimsemekte ve sonuçta mekanik bir kent yapısı ortaya çıkmaktadır. Buna karşılık kültüralist akımlar geçmişe özlem duyan bir noktadan yola çıkarak; yöresel mimari, işlevlerin bütünlüğü, kentsel mekânlar, kütlelerin sürekliliği, farklı açıların kullanımı, çeşitlilik gibi ilkeler çerçevesinde tasarım olayına yaklaşmakta, sonuçta sanayi öncesi kentine benzeşen daha organik bir kent yapısı elde edilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmada CIAM ilerlemeci, Team 10 ise kültüralist akımların temsilcisi olarak değerlendirilmiştir. Toplumsal çalkantıların yüksek olduğu ve sosyal gelişmenin hızlandığı dönemlerde ilerlemeci akımlar, durulma ve refah dönemlerinde ise kültüralist akımlar serpilmektedir. Kentsel tasarım ve mimarlık modellerine Türkiye açısından yaklaşıldığında, kentsel biçim öğesinin çok fazla tartışılmadığı izlenmektedir. Hızlı bir sosyal değişim içinde bulunan ülkemizde, kentlerin yapısı, konut bölgelerinin örgütlenmesi gibi konular Öncelik kazanmakta, biçim henüz yeterli ilgiyi görmemektedir. Batı toplumlarında kentsel biçime yönelik tartışmaların uzun bir geçmişi bulunmakta ve bu çalışmada açıklanmaya çalışılan iki farklı yaklaşımın izleri gözlenmektedir, ülkemiz plancıları ve mimarlarının ilerlemeci CIAM ile kültüralist Team 10 arasındaki bağı kavramaları kentsel biçime dönük tartışmalara katkıda bulunacaktır.