SEYDÎ ALİ REİSİN ÇAĞATAYCA GAZELLERİ

Şiirlerinde «Kâtibi» mahlasını kullanan Seydî Alî Reis, 16. yüz-yılın yetiştirdiği değerli denizcilerimizdendir. Doğum tarihi kat'î olarak bilinmeyen Seydî Alî Reis'in ölüm tarihi ise Kınah-zâde tarafından -«970 senesinin Cumâdi'l-ülâsında ikinci günü yevmü'l-işneyn » olarak tesb.it edilmiştir1. Seydî Alî Reis'in Sinop'lu olduğu sadece SicîU'de kayıtlıdır2. Diğer kaynaklar bu hususu teyid etmediklerine göre, Seydî Alî Reis'in, mahlası aynı şekilde «Kâtibi» olan ve gerçekten Sinop'lu bulunan diğer bir şairle karıştırıldığı" muhakkaktır. Esasen Seydî Alî Reis'in <KâtibM Galatavn, diğerinin «Kâtibî-i Sinobî» şeklinde zikredil* meleri de bunu açıkça göstermektedir. Hemen hemen bütün kaynaklar onun'«Galatah» olduğu üzerinde ittifak etmektedirler8. Seydî Alî Reis'in «Mir'âtü't-memâlik» adlı eserindeki kayıtlardan, ceddinin İstanbul'un fethinden sonra Galata'ya göçüp yerleştiğini, dedesi ve babasının Tersâne kethudalığı vazifelerinde bulunduklarını, bir denizci ailesine mensub olan Seydî Alî Reis'in de ceddi gibi denizcilik mesleğine intisab ettiğini, Hayrettin Paşa, Sinan Paşa gibi zamanın büyük denizcilerinin maiyetinde çeşitli deniz muharebe ve seferlerine katıldığını, Hind donanması kaptanı olarak Portekizlilerle Hind Okyanusunda büyük mücadelelere giriştiğini, bir kısım gemilerinin kaybolduğunu ve kalan gemilerle Hindistan'ın Gucerat sahiline ulaştığını, gerek o havalide, gerekse Mâverâünnehir'de bir hayli yer dolaştığım ve zahmetli bir kara yolculuğu yaparak İstanbul'a döndüğünü öğreniyoruz4. Başta şuara tezkireleri olmak üzere kaynaklar, onun çocukluk ve gençliğinin Galata'da geçtiği, aldığı çeşitli vazifeler, zenğinliği, Gala-ta'daki konağında devrin âlim ve sanatkârlarını topladığı ve onları himaye ettiği ve nihayet şairliği hakkında kıymetli bilgiler vermektedirler5. Bu arada Kınah-zâde Hasan Çelebi ile Aşık Çelebi tezkirelerinin Seydî Alî Reis'e diğer kaynaklara nazaran daha önemli yer verdiklerini belirtmek gerekir8. Bunların dışında Seydî Alî Reis'in hayatı, denizciliği ve eserleri hakkında bir iki önemli incelemenin, yapıldığını da kaydedelim.