9179.
92
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
GUNARATNA, Rohan- Pereire, Kenneth George; “An Al-Qaeda Associate
Group Operating in China?” China and Eurasia Forum Quarterly,
vol. 4m, No. 20 (2006).
GUNARATNA, Rohan, Inside Al Qaeda: Global Network of Terror,
Columbia University Press 2002.
KAN, Shirley A., U.S.-China Counterterrorism Cooperation: Issues for U.S.
Policy, Congressional Research Service, 15 July 2010.
KUL, Ömer, Osman Batur ve Doğu Türkistan Millî Mücadelesi (1941-
1951), (İstanbul Üniversitesi, Sos. Bil. Enst. Basılmamış Doktora
Tezi), İstanbul 2009.
LI, Sheng, Çin’in Xin-jiang Bölgesi Geçmişi ve Şimdiki Durumu, (Çev. Xu
Xinyue), Xin-jiang Halk Yayınevi, Urumçi 2006.
MCGREGOR, Andrew, “Will Xinjiang’s Turkistani Islamic Party Survive
the Drone Missle Death of its Leader?” Terrorism Monitor, Vol. 8,
Issue 10, The Jamestown Foundation, March 11, 2010.
MILLWARD, James, “Violent Separatism in Xinjiang: A Critical
Assessment” Policy Studies, No. 6, East-West Center 2004, s. 1-62.
PATRICK, Shawn M., Uyghur Movement: Insurgency in Xinjiang,
Monograph of the School of Advanced Military Studies,
Leavenworth, Kansas 2010.
PINNEY, Jason S.; “The Uighurs at Guantanamo: ‘Sometimes We Just
Didn’t Get the Right Folks’”, Northwestern University Law Journal,
Vol. 1, No. 1.
REED, J. Todd- RASCHKE, Diana; The ETIM: China's Islamic Militants
and the Global Terrorist Threat (PSI Guides to Terrorists, Insurgents,
and Armed Groups, Hardcover 2010.
ROBERTS, Sean, “A ‘Land of Borderlands’: Implications of Xinjiang’s
Trans-border Interactions”, Xinjiang: China’s Muslim Borderland,
(Ed. S. Frederick Starr), M. E. Sharpe, 2004.
ROBERTS, Sean; “Imaginary Terrorism? The Global War on Terror and the
Narrative of the Uyghur Terrorist Threat”, The George Washington
University, March 2012.
TAŞAĞIL, Ahmet; “Esaretteki Son Türk Yurdu”, Tarih ve Medeniyet, No:
37, Nisan 1997.
93
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
UHRP, A “Life or Death Struggle” in East Turkestan: Uyghurs Face
Unprecedented Persecution in Post-Olympic Period, 4 Eylül 2008.
UHRP, Persecution of Uyghurs in the Era of the “War on Terror”, 16 Ekim
2007
United States Department of State, Patterns of Global Terrorism 2003,
Nisan 2004, s. xii, not 1.
WANG, John Z., “The Eastern Turkistan Islamic Movement: A Case Study
of a New Terrorist Organization in China”, International Journal of
Offender Therapy and Comparative Criminology, 47(5), 2003.
WINES, Michael, Militant Band Claims Role in Western China Attacks,
http://www.nytimes.com/2011/09/09/world/asia/09china.html/24.9.20
13.
ZHENG, Yongnian-Lim, Tai Wei; “China’s New Battle with Terrorism in
Xinjiang”, East Asian Institute Background Brief No. 446, National
University of Singapore, Nisan 2009.
94
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
EK: SÖZDE UYGUR TERÖR EYLEMLERİNİN ANALİZİ (1990-
2011)
TARİH EYLEM DEĞERLENDİRME
TERÖR OLARAK NİTELENDİRİLEMEYECEK OLAYLAR
1 5 Nisan 1990 Barın’da 100’den fazla ölü veya
yaralanma
Organize ayaklanma, sivillere
saldırı veya kasaba işgali
amaçlanmamıştır.
2 5 Şubat 1992 Urumçi’de 20 kişinin yaralandığı
otobüs patlaması
Olayın amacı, yapılış şekli ve
destekçileri hakkında çok az
güvenilir bilgi vardır.
3 23 Ağustos 1993 Yencheng’de bir devlet memuru ve
bir imamın bıçaklanması
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Kişisel dava olabilir. Muhatapların
Uygur olması dikkate alınmalı.
4 22 Mart 1996 Xinhe’de İslam Derneği başkan
yardımcısının vurulması
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Kişisel dava olabilir. Muhatapların
Uygur olması dikkate alınmalı.
5 29 Nisan 1996 UÖB devlet yetkilisinin evine
saldırı, dört kişinin öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak yerel bir hükümet yetkilisine
yapılan saldırı siyasi amaçlı olabilir.
Muhatapların Uygur olması dikkate
alınmalı.
6 12 Mayıs 1996 Kaşgar’da İslam Derneği temsilcisi
ve oğluna saldırı
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Kişisel dava olabilir.
7 15 Temmuz 1996 15 kişinin öldüğü Xayar
hapishanesindeki isyan
ÇHC olayın planlı olduğunu iddia
etmişse de olay hakkında güvenilir
bilgi azdır. Planlı olsa bile, bir
hapishane isyanını terör eylemi
saymak mümkün değildir.
8 5 Şubat 1997 300’den fazla kayıplara neden Gulca
düzenlenen bir isyan
Bir protesto olarak başlayan olay
muhtemelen planlanmadan
yapılmıştır. Dini kısıtlamaları
protesto eden Uygur erkekleri ile
güvenlik güçleri arasında çatışmalar
yaşanmıştır. Olayları kimin
başlattığı belirsizdir. Kesin olan
olayın kasıtlı yapılmadığıdır.
9 23 Mart 1997 Aksu bölgesinde bir devlet memuru
ve eşinin öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Kişisel bir dava olabilir.
10 Şubat 1997 İstanbul Çin Konsoloslu-ğu’na ateş
açılması
Bağımsız bir protesto olması
kuvvetle muhtemeldir.
11 4 Haziran 1997 Hoten’de mahalli bir hükümet
yetkilisinin evinde öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak yerel bir hükümet yetkilisine
yapılan saldırı siyasi amaçlı olabilir.
Muhatapların Uygur olması dikkate
alınmalı.
12 6 Kasım 1997 Aksu İslam Birliği Başkanı’nın
öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak yerel bir hükümet yetkilisine
yapılan saldırı siyasi amaçlı olabilir.
Muhatabın Uygur olması dikkate
alınmalı.
95
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
13 27 Ocak 1998 Yecheng’de mahalli bir hükümet
yetkilisi ile imamın öldürmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak yerel bir hükümet yetkilisine
yapılan saldırı siyasi amaçlı olabilir.
Muhatabın Uygur olması dikkate
alınmalı.
14 Ocak-Şubat 1998 Kaşgar bölgesinde zehirlenme
vakaları
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Olayı terör eylemi olarak nitelemek
mümkün değildir.
15 23 Ağustos 1999 Kaşgar’da polis yetkilisi ve oğlunun
öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak polis memuruna yapılan
saldırı siyasi amaçlı olabilir.
Muhatabın Uygur olması dikkate
alınmalı.
16 11 Ekim 1999 Hoten’de bir pamuk işleme tesisinin
yanması
Kimsenin yaralanmadığı olayın
siyasi amaçlı terör saldırısından
ziyade sabotaj olma ihtimali
fazladır.
17 24 Ekim 1999 Bir polis memuru ve bir şüphelinin
ölümüne neden olan Zepu polis
karakoluna saldırı
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak polis memurunun
öldürülmesi siyasi amaçlı olabilir.
Muhatabın Uygur olması dikkate
alınmalı.
18 Mayıs 2000 Kırgızistan’da Çinli işadamlarının
kaçırılıp öldürülmesi
Olay hakkında güvenilir bilgi
yoktur. Olayın sahte pasaport
yapımında muhataplar arasında
çıkan ihtilaf yüzünden gerçekleştiği
tahmin edilmektedir.
19 Mayıs 2000 Kırgızistan’da çarşı yangını Olay hakkında güvenilir bilgiler
azdır. Çarşı sahibinin Uygur olması
ve Kırgızistan’daki Uygurlar
arasında aktif olması bir iç çekişme
olarak değerlendirilebilir. Siyasi
veya terör olarak lanse etmek
mümkün değildir.
20 25 Mayıs 2000 Kırgızistan’da Çinli işadamının
ölümünü araştıran UÖB yetkililerine
yapılan saldırı
Olayın gerçekleri karanlıktır. Fakat
pek çok kanıt siyasi amaçlı şiddet
olmadığını göstermektedir.
Görevlilere saldırı ve daha sonra
birini öldüren kişi Kazakistan’da
tutuklanmıştır. Olaya karışan
kişilerin suç grubu üyesi oldukları
yönündedir.
21 Mart 2000 Kırgızistan’da bir Uygur işadamı
cinayeti
İstanbul’da birçok Çinli işadamının
öldürülme vakaları görülmüştür.
Bunları terör saldırısından ziyade
münferit olay olarak
değerlendirmek daha sağlıklı olur.
22 3 Şubat 2001 Kaşgar bölgesinde bir mahkeme
görevlisinin evine saldırı ve
yetkilinin ölümü
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Kişisel bir dava olabilir. Muhatabın
Uygur olması dikkate alınmalı.
96
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
23 Mayıs 2002 Kırgızistan’daki ABD
Büyükelçiliği’ni bombalama
girişimi
Çinli yetkililerin Uygurlara karşı
yaptığı birçok şüpheli suçlamanın
benzeridir. Buradaki iddia ise ABD
Elçiliği’nin haritası bir Uygur’un
üzerinde yakalanmış ve onlar
büyükelçiliği bombalamayı
düşünmekteydi. Büyükelçiliğe
saldırı niyetine dair suçlamaların
gerçekliğine dair hiçbir somut kanıt
bulunmaktadır.
24 8 Ağustos 2005 Fujian Eyaletinde bombalama 2008’de TİP olduklarını iddia eden
bir grup, YouTube’da yayımlanan
bir video ile saldırının
sorumluluğunu üstlenmiştir.
25 13 Mart 2008 Guangzhou’da bir araç tamir
fabrikasında patlama
Fujian olayındaki gibi bunu da
TİP’in yaptığına dair iddialar yer
almaktadır. ÇHC, patlamada
Uygurların bir ilgisinin olmadığını
belirtmiştir. Ayrıca internette
paylaşılan videoda birçok yanlış
bilgi bulunmaktadır.
26 5 Mayıs 2008 Şanghay’da bir otobüste patlama Fujian ve Guangzhou bombalama
olayları gibi, TİP ile ilişkili
olduğunu düşündüren internet
paylaşımları vardır. ÇHC,
patlamada Uygurların parmağı
olduğunu iddia ederken, terörist
saldırı olmadığını belirtmiştir.
27 17 Mayıs 2008 Zhejiang eyaletinde bir traktör ile
bir minibüsün çarpışması sonucu
patlama
Fujian ve Guangzhou bombalama
olayları gibi, TİP ile ilişkili
olduğunu düşündüren internet
paylaşımları vardır. ÇHC,
patlamada Uygurların parmağı
olduğunu yalanlamıştır.
28 21 Temmuz 2008 Yunnan Eyaleti Kunming
bölgesinde iki otobüsün çarpışması
sonucu meydana gelen patlamalar
Fujian ve Guangzhou bombalama
olayları gibi, TİP ile ilişkili
olduğunu düşündüren internet
paylaşımları vardır. ÇHC,
patlamada Uygurların parmağı
olmadığını belirtmiştir.
29 4 Ağustos 2008 Kaşgar’da polis grubuna saldırı Pekin Olimpiyatları sırasında vuku
bulan saldırı Uygur terörizmi delili
olarak lanse edilmiştir. Aslında bu
olayın bir terör eylemi olupolmadığı
da tartışmalıdır. İddiaya
göre iki Uygur, sabah sporu yapan
bir grup polisin üzerine bir kamyon
sürmüş ve daha sonra bıçaklı saldırı
gerçekleştirmiştir. Bu olay siyasi
amaçlı, kişisel bir kan davası veya
bölgedeki polise karşı ani şiddet
patlaması olarak değerlendirilebilir.
97
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
30 10 Ağustos 2008 İki kişinin ölümü ve birçok kişinin
yaralanmasıyla sonuçlanan
Kuqa’daki bir dizi bombalı saldırı
Olay hakkında çok az bilgi
bilinmekle beraber kişisel bir dava
olma ihtimali vardır. TİP’in
saldırıların sorumluluğunu
üstlenmesi, geçmişte görülen yanlış
beyanlar göz önüne alındığında,
objektif bir görüş belirtmemiz
zorlaşmaktadır.
31 12 Ağustos 2008 Kaşgar bölgesinde bir kontrol
noktasında dört güvenlik görevlisini
bıçaklama saldırısı
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Olayın kişisel bir dava olma
ihtimali vardır. TİP’in saldırının
sorumluluğunu üstlenmesi olayın
gerçek olduğunu, geçmişteki yanlış
beyanlar göz önüne alındığında,
göstermez.
32 27 Ağustos 2008 Araştırma yapan güvenlik
görevlilerini bıçaklama sonucu
çıkan çatışmalar
Polis tarafından araştırılan
insanların ölümleri polisle çatışma
sonucunu doğurduğu
anlaşılmaktadır. Bu durum, sebebi
ne olursa olsun, saldırının siyasi
amaçlı olduğunu göstermez.
33 5 Temmuz 2009 Urumçi olayları Bu ayaklanmalar 1989’da
Tiananmen olaylarından beri
Çin’deki huzursuzluğu gösteren en
büyük olaydır. Metin içerisinde
ayrıntılı bir şekilde üzerinde
durduğumuz gibi, kesinlikle terör
olarak nitelendirilemez.
34 19 Ağustos 2010 Aksu güvenlik görevlilerini hedef
alan patlama
Olay hakkında çok az bilgi
güvenilir bil olmakla beraber kişisel
bir dava olma ihtimali vardır.
35 18 Temmuz 2011 Hoten bölgesinde polis karakoluna
saldırı
Olay hakkında güvenilir olmayan
bir kaç detay olmasına ve TİP
tarafından üstlenilmesine rağmen,
bölgedeki güvenlik görevlilerinin
tutumuna karşı girişilmiş bir
protesto olduğu kanaati ağır
basmaktadır. TİP hususundaki
geçmişteki yanlış beyanlar bize
olayın terör saldırısı olamayacağını
göstermektedir.
36 30 Temmuz 2011 Kaşgar’da şiddetli saldırı ve
patlamalar
Olayların ayrıntıları net olmasa da
iki Uygur’un insan kalabalığına
kamyon sürdüğü, daha sonra bıçak
ile saldırdığına dair iddialar vardır.
Yine iddiaya göre o gün şehirde iki
patlama daha olmuş ve birkaç kişi
ölmüştür. TİP’in bu olayın da
sorumluluğunu üstlenmesi, şüphe
ile bakılmasını beraberinde
getirmiştir.
98
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
TERÖR OLARAK NİTELENDİRİLEBİLECEK OLAYLAR
1 28 Şubat 1991 1 kişinin ölümüyle sonuçlanan Kuça
otobüs terminalinde patlama
Olayın amacı, yapılış şekli ve
destekçileri hakkında çok az
güvenilir bilgi vardır.
2 Haziran-Eylül 1993 UÖB’nin güney bölgesinde seri
bombalama olayları
Olayın amacı, yapılış şekli ve
destekçileri hakkında çok az
güvenilir bilgi vardır.
3 27 Ağustos 1996 Bir hükümet binasına saldırı, bir
devlet memuru ve bir polisin
öldürülmesi
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Siyasi amaçlı veya kişisel bir dava
olabilir. Kurbanların Uygur olupolmadıkları
net değildir.
4 25 Şubat 1997 Urumçi’de yaklaşık 100
yaralanmaya sebep olan bomba
patlaması
Olay ve amacı hakkında çok az
güvenilir bilgi vardır.
5 5 Mart 1998 İstanbul Çin Konsoloslu-ğu’na
bombalı saldırı
Olay Türk vatandaşı (Uygur
kökenli) bir kişi tarafından
gerçekleştirmişse de, bağlantıları,
amacı ve yapılış şekli hakkında
güvenilir bilgiler azdır. Resmi
kuruma yapılması terör saldırısı
olarak değerlendirilebilir.
6 7 Nisan 1998 Yencheng’de hükümet yetkililerinin
evlerine yapılan ve sekiz yaralının
olduğu bombalı saldırı
Olay hakkında çok az bilgi vardır.
Ancak yerel bir hükümet yetkilisine
yapılan saldırı siyasi amaçlı olabilir.
7 23 Mayıs 1998 Urumçi’de 15 işyerinin
kundaklanması
Siyasi amaçlı olması muhtemel olay
hakkında çok az bilgi vardır.
Yetkililer bunun Doğu Türkistan
Kurtuluş Örgütü tarafından
yapıldığını savunmuştur.
8 7 Mart 2008 Uçak infilak girişimi 19 yaşındaki Uygur kadının,
Urumçi-Pekin arası uçuş sırasında
yanıcı bir sıvı kullanmaya çalıştığı
iddia edildi. Başka bir iddia da olay
Pekin Olimpiyatlarını protesto
amaçlı idi. Olayın şekli ve amacı
hakkında çok az güvenilir bilgi
vardır.
9 8 Ağustos 2008 Gulca bölgesinde bir polis
konvoyunun bombalanması
Olayın gerçekleşip-gerçekleşmediği
net değildir. Saldırının TİP
tarafından gerçekleştirildiğine dair
mevcut tek bilgi internette
yayımlanan videoya
dayandırılmıştır. İddianın
meşruiyeti üzerinde ciddi şüpheler
göz önünde tutulmalıdır.
Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com
