Buradasınız

BASRA MU‘TEZİLE EKOLÜNÜN ÖNEMLİ ÂLİMLERİ VE FİKİRLERİNİN TEŞEKKÜLÜNDE AİLEVİ İLİŞKİLER

THE LEADING WISES OF THE BASRA MU’TAZILA SCHOOL AND THE EFFECTS OF DOMESTIC RELATIONSHIPS ON THEIR IDEAS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2468
Author Name
Abstract (2. Language): 
Mu’tazila form one of the most important schools of in the hıstory of Islamic thought. This school has made contributed greatly to its development. This school defends the position that tenets of dogma are also reachable through logic. Also this school is well known because it is comprised of many different ideas and religious approaches. Because rationalism facilitates self-criticism/its own reviewing, such as reviewing other thoughts, it led to different approaches from its beginning. Although Mu’tazila thought has many subdivisions, it has had two main schools. One of them is the Basra School, which held sway in Basra during the Omayyad era. The other was the Baghdad School, which flourished in Baghdad during the Abbasid era. The Basra School is main focus of this study. During study on the history of sects and the logos (kalâm) schools, the effects of the environmental, cultural and social structures on these schools have been deeply researched. The domestic and environmental effects on these thinkers have been particularly studied. Also in this study, the possibility of effects of family and environment on the thinking of the Basra school intellectuals has been deeply discussed. So in this study, the effects of family relationships have been stressed in the context of the school. Thus by giving some samples from the lives and thinking of the Basra Mu’tazila schools, the general characteristics of Basra School have been explained.
Abstract (Original Language): 
Mu‘tezile, Müslüman düşünce tarihinin en önemli ekollerindendir. Müslüman düşünce tarihinin teşekkül sürecinde büyük katkıları olan bu ekol, nassların yorumunun akılla da bilinebileceğini savunmakta olup bünyesinde farklı düşünceleri ve dini yaklaşımları barındırmasıyla meşhurdur. Akılcı ve eleştirel bir kelâm yöntemi kullanan Mu‘tezile, Müslüman toplumların diğer din ve medeniyetlerle etkileşim sürecinde temel olarak tevhid düşüncesi etrafında gelişimini tamamlamış islâmi ve gayri islâmi düşünce taraftarlarıyla önemli fikri mücadelelerde bulunmuştur. Mu‘tezili düşüncenin esasını oluşturan akılcılık, başka düşünceleri olduğu gibi kendi düşüncelerini de devamlı gözden geçirmeyi mümkün kıldığından dolayı içsel bir takım farklı yaklaşımların doğmasına sebep olmuştur. Mu‘tezili düşünce değişik alt birimleri olmakla beraber özde, Emevîler döneminde Basra'da etkin olan “Basra ekolü” ve Abbâsîler döneminde Bağdat'ta etkin olan “Bağdat ekolü” olarak iki ekole sahiptir. Bu temel iki ekolden biri olan Basra ekolü çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Mezhepler Tarihi ve Kelâm İlminde ekoller incelenirken bu ekollerin teşekkülünde çevresel, kültürel ve sosyal yapının etkisi üzerinde durulmuştur. Makalemizde Basra bilginlerinin fikirlerinin oluşmasında ve şekillenmesinde çevre ve aile gibi etkenlerin rolü üzerinde durulmuştur. Realiteye son derece önem veren Mu’tezile’nin farklı iki kolundan biri olan Basra bilginlerinin düşüncelerinde başta aile olmak üzere çevresel şartların etki ihtimali değerlendirilmektedir. Dolayısıyla bir ekol içinde yer almada ailevi ilişkilerin etkisi üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda Basra Mu‘tezile ekolünden, bilginlerin düşünce ve yaşamlarından kesitler verilerek Basra ekolünün düşünsel karakteristik özellikleri açıklanmaktadır.
399
421

REFERENCES

References: 

AKOĞLU, Muharrem, Mihne Sürecinde Mu‘tezile, İstanbul, İz Yay., 2006.
AYDINLI, Osman, “Mu‘tezilî Ekolü, Teşekkülü, İlkeleri ve İslâm Düşüncesine Katkıları”, Maarife Dergisi, S. 3, 2003.
140 Hayatı ve görüşleri hakkında geniş bilgi için bkz., Ramazan Yıldırım, Mu‘tezile’nin Kelâmî Polemikleri Hakim el-Cüşemî Örneği, İstanbul, İşaret Yay., 2012, s. 29 vd.
420
Murat AKIN
_________ İslam Düşüncesinde Aklileşme Süreci Mu‘tezile'nin Oluşumu ve Ebu’l-Huzeyl Allâf, Ankara, Ankara Okulu Yay., 2001.
_________ Akılcı Din Söylemi -Farklı Yönleriyle Mu‘tezile Ekolü, Ankara, Hititkitap Yay., 2010.
BAĞDADÎ, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tahir b. Muhammed et-Temimî, el-Fark beyne’l-Fırak, Beyrut, 2003.
BAĞDADÎ, Ahmed b. Ali b. Sabit, Tarihu’l-Bağdad, Thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Kahire, 1948.
BOZKURT, Nahide, Mu‘tezilenin Altın Çağı-Me’mûn Dönemi, Ankara, Ankara Okulu Yay., 2002.
CÂHIZ, Ebû Osman Amr b. Bahr, “Risale fî Benî Ümeyye”, “Emevî İdaresi Üstüne”, Çev. Yüksel Macit, Hikmet Yurdu Dergisi, S. 2, 2008.
CÂRULLÂH, Zühdî, el-Mu‘tezile, el-Müessesetu’l-Arâbiyyetü li’d-Dirasâti ve’n-Neşr, Beyrut, 1990.
EL-BAĞDADÎ, Ahmed b. Ali, Tarihu Bağdad, Beyrut, t.y.
EN-NİSÂBÛRÎ, Ebû Reşid, el-Mesâil fi’l-Hilâf beyne’l-Basriyyîn ve’l-Bağdadiyyîn, Thk. Rıdvan Seyyid, Beyrut, Ma‘hadu’l-Enmâi’l-Arabî, 1979.
EL-HAYYÂT, Ebû Hüseyin Abdurrahim b. Muhammed b. Osman, Kitâbu’l-İntisâr ve’r-Redd alâ İbn Râvendî el-Mülhîd, Thk. H. S. Nyberg, Beyrut, 1987.
ERKAYA, Musa, “Hicri III. Asır İtibariyle Bağdat'ta Hadis Faaliyetlerine Genel Bir Bakış”, FÜİFD, S.13/2, 2008.
EŞ‘ARÎ, Ebû Hasan Ali b. İsmail, Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, Thk. Dr. Nuaf Cerrah, Beyrut, Dâru Sader, 1429/2008.
ER-RUFAÎ, Ahmed Ferid, Asru’l-Me’mûn, Kahire, 1346/1927.
GÖLCÜK, Şerafettin, Kelâm Açısından İnsan ve Fiilleri, İstanbul, Kayıhan Yay., 1979.
HAKYEMEZ, Cemil, Bişr b. el-Mu‘temir ve Mu‘tezilenin Bağdat Ekolünün Doğuşu, (yüksek lisans tezi), Ankara, 1998.
HARPUTÎ, Abdullatif, Kelâm Tarihi, sad. Muammer Esen, Ankara, İlahiyat Yay., 2005.
HATİB BAĞDADÎ, Hafız Ebubekir Ahmed b. Ali, Tarihu Bağdad ev Medinetü’s-Selam, Matbaatü’s-Saade, Mısır, 1349/1931.
İBNU’L-ESÎR, İzzeddîn Ali b. Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut, Dâru Sader, 1965.
İBN SA‘D Muhammed b. Sa‘d ez-Zuhrî, Tabakâtu’l-Kübra, Beyrut, t.y..
İRFAN ABDULHAMİT, İslamda İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, Ankara 2011.
İBN HALLİKÂN, Ebû Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed, Vefayâtu’l-A‘yan ve Enbâu Ebnai’z-Zemân, Kahire, 1948.
İBN NEDÎM, Ebu’l-Ferec Muhammed b. Ebi Yakub İshak, el-Fihrist, Tah. eş-Şeyh İbrahim Ramazan, Beyrut, 1417/1997.
İBNU’L-MURTEZÂ, Ahmed b. Yahya, Tabakâtu’l-Mu‘tezile, Thk. Suzana D. Wilzer, Beyrut, 1409/1988.
İBN TAYFUR, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Tahir el-Kâtib, Tarihu’l-Bağdad, Nşr. İzzetü’l-Attâr el-Hüseynî, Kahire, 1949.
Basra Mu‘tezile Ekolünün Önemli Âlimleri ve Fikirlerinin Teşekkülünde Ailevi İlişkiler 421
KÂDÎ ABDÜLCEBBÂR, Ebu’l-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed, Fadlu’l-İ‘tizâl ve Tabakâtu’l-Mu‘tezile, Thk. Fuâd Seyyid, Dâru’t-Tunus li’n-Neşr, Cezayir, 1974.
_________ Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Thk. Abdülkerim Osman, Kahire, 2009.
KAHVECİ, Niyazi, Mu‘tezile ile Şi’a Arasındaki Siyasal Tartışma, Ankara, Araştırma Yay., 2006.
KILAVUZ, Ahmet Saim “Bişr b. Gıyâs el-Merîsî, Hayatı, Görüşleri ve İslam Düşünce Tarihindeki Yeri”, UÜİFD, Bursa, 19897.
KİNANÎ, el-Hayde, Çev. Muammer Esen, Ankara, 2005.
KOLOĞLU, Orhan Şener, Cübbâîler'in Kelâm Sistemi, İstanbul, İSAM Yay., 2011.
MALATÎ, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman, et-Tenbîh ve’r-Redd ‘alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida‘, Nşr. M. Zâhid Kevserî, Beyrut, Mektebetu’l-Mea‘ârif, 1968.
MAKRİZÎ, Takiyuddîn Ahmed b. Ali, el-Mevâ‘izu ve’l-İ‘tibâru bi Zikri’l-Hitati ve’l-Âsâr, Kahire, 1326/1824.
NADİR, Albert Nasri, Felsefetü’l-Mu’tezile: Tevhid, Allah, el-Alem, İskenderiye, Matbaatu Daru Neşri’s-Sekafe, 1950,
NALLİNO, Buhus fi’l-Mu‘tezile, ter. Abdurrahman Bedevi, Kahire, 1965.
NÂŞÎ EL-EKBER, Abdullah b. Muhammed, Mesailü’l-İmame, Beyrut, 1971.
RÂZÎ, Fahreddin Muhammed b. Ömer el-Hatîb, İ‘tikâdatu Fıraki’l-Müslimîn ve’l-Müşrikîn, (el-Mürşidu’l-Emin ile birlikte) Kahire, 1398/1978.
_________________ Tefsir-i Kebîr (Mefatihu’l-Ğayb), Ter. Fuat Yıldırım, Lutfullah Cebeci, Sadık Kılıç, C. Sadık Doğru, Ankara, Akçağ Yay., 1988.
SERGİS, Yusuf İlyan, Mu’cemü’l-Matbuatü’l-Arabiyyetü ve’l-Muarrebe, Mısır, 1928.
SEZGİN, Fuat, (GAS) Tarihu’t-Türâsi’l-Arabî, (Arapçaya Çev. Mahmut Fehmi Hicazî ) S. Arabistan, 1983.
ŞEHRİSTÂNÎ, Ebû Feth Muhammed b. Abdulkerim, el-Milel ve’n-Nihâl, tsh. Muhammed Fehmi Muhammed, Beyrut, 1990/1410.
TAFTAZANÎ, Ebu’l-Vefa, Kelâm İlminin Belli Başlı Meseleleri, Çev. Şerafettin Gölcük, İstanbul, Kayıhan Yay., 1980.
TRİTTON, A. S., İslam Kelâmı, Çev. Mehmet Dağ, Ankara, AÜİF Yay., 1983.
WATT, W. Montgomery, “The Political Attitudes of the Mu‘tezilah”, Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, S. 1-2, London, 1963.
_________ İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, İstanbul, Birleşik Yay., 1998.
_________ İslamî Tetkikler İslam Felsefesi ve Kelâmı, (Islamic Philosophy and Theology), Çev. Süleyman Ateş, Ankara, AÜİF Yay., 1968.
YÂKÛT EL-HEMEVÎ, Ebû Abdullâh Şihabüddîn Yakut b. Abdullâh: Mu‘cemu’l-Buldân, Beyrut, t.y..
YILDIRIM, Ramazan, Mu‘tezile’nin Kelâmî Polemikleri Hakim el-Cüşemî Örneği, İstanbul, İşaret Yay., 2012.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com