Buradasınız

TÜRK KÜLTÜRÜNDE AĞAÇ KÜLTÜ VE ŞOR KAHRAMANLIK DESTANLARINA YANSIMALARI

TREE CULT IN TURKISH CULTURE AND ITS AFFECTS TO SHORIAN HEROIC EPICS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2446

Keywords (Original Language):

Author Name
Abstract (2. Language): 
Cult is to show respect to the god or the creatures that had supernatural powers which were accepted as the god, to take words and actions which state the adoration and dependance to them. Cult is seen in all the religions from primitive beliefs to divine and humane religions. Also in Turkish culture, there are the cults of sky god, ground-water (mountain, tree, water) fire, animal and deads. While some of the values which were attributed to various natural factors live in society beliefs, some of them continue their existance in literary works. Ancient Turks believed that there were some secret powers in the nature. Natural beings have their own souls. These souls were dividen into two groups as good and evil souls. Turks sacrified horse and sheep to the nature souls. In old Turkish tradition,the tree which was accepted as the craddle of civilization and the live of tree were cared very much. In Turkish belief sacred trees are among the symbols of sky god. These treess rises up to the heaven which was in sky and believed that god lived there. In Turkish mythology, all the trees are not sacred. The trees which were accepted as sacred had some abvious features. In primitive times, the adoration was shown not only to one tree. Respect was shown to it because of the thing that was appeared from tree, implied by it. There is a respect not to the tree itself but to some secret spiritual creatures which were thought to be at the back of it. A tree was accepted as sacred because of the power which was implied. In our work, firstly the imformation about sacred tree which was determined in Turks beginnning from the oldest eras and the beliefs and applications about tree cult were given, then the existance of the tree cult was analysed in fifteen Shorian heroic epics. As the result of this analyse, it is seen that the tree cult which had the traces of ancient Turkish belief in epics was seen powerfully.
Abstract (Original Language): 
Kült, Tanrı veya Tanrı olarak kabul edilen tabiatüstü güçlere sahip varlıklara saygı göstermek, onlara tapınma ve bağlılığı ifade eden söz ve hareketlerde bulunmaktır. Kült, ilkel inançlardan ilahî ve beşerî dinlere kadar bütün inanç sistemleri içinde görülür. Türk halk kültüründe de atalar, Gök Tanrı, yer-su (dağ, ağaç, su), ateş, hayvan, ölüler kültleri vardır. Çeşitli tabiat unsurlarına atfedilen değerlerin bir kısmı halk inançları içinde yaşarken bir kısmı da edebî eserlerde varlığını sürdürür. Eski Türkler tabiatta bazı gizli güçlerin bulunduğuna inanıyorlardı. Tabiat varlıkları birer ruha sahiptirler. Bu ruhlar iyi ve kötü ruhlar şeklinde iki gruba ayrılıyordu. Türkler tabiat ruhlarına at ve koyun kurban ederlerdi. Eski Türklerde medeniyetin beşiği olarak kabul edilen ağaca ve ağaç sevgisine çok önem verilirdi. Türk inanç sisteminde kutsal ağaçlar, Gök Tanrı’nın simgeleri arasındadır. Bu ağaçlar gökte bulunan ve Tanrı’nın yaşadığına inanılan cennete kadar yükselmektedir. Türk mitolojisinde tüm ağaçlar kutsal değildir. Kutsal olarak kabul edilen ağaçların belli özellikleri vardır. İlkel zamanlarda sade bir ağaca tapınılmamıştır. Ağaçtan tezahür eden, onun ima ettiği bir şeyden ötürü ona hürmet edilmiştir. Ağacın kendisinden ziyade, onun arkasında var olduğu düşünülen birtakım gizli ruhanî varlıklara karşı bir saygı vardır. Bir ağaç ifade ettiği güçten ötürü kutsal olarak kabul edilmiştir. Çalışmamızda önce en eski devirlerden itibaren Türkler arasında var olduğu tespit edilen kutsal ağaç ve ağaç kültü ile ilgili inanış ve uygulamalar hakkında bilgi verilmiş, daha sonra on beş Şor kahramanlık destanında ağaç kültünün varlığı incelenmiştir. İnceleme sonucunda, destanlarda eski Türk inancının izlerini taşıtan ağaç kültünün güçlü biçimde var olduğu görülmüştür.
379
398

REFERENCES

References: 

AKALIN, Ş. H. (1993). “Şor Türkçesi ile İlgili Yeni Yayınlar ve Çalışmalar”. Türk Dili Dergisi, 500: 193-196.
AKALIN, Ş. H. “Şor Türkçesinin Söz Varlığındaki Rusça Ödünçlemeler ve Alıntılar Üzerine”. http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/3.php.
ALPTEKİN, A. B. (2007). “Türk Halk Hikâyelerinde Ağaç Motifi Üzerine”. Millî Folklor, 76: 33-39.
AMANOĞLU, E. K. (1998). “Nahçıvan’da Eski Türk İnançlarının İzleri (Ağaç Kültü)”. Millî Folklor, 38: 36-43.
ARTUN, E. (2005). Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi.
BAYAT, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
BEKKİ, S. (2008). “Pir(i) Davut Türbesi Örneğinde Alevîlerde Su, Ateş, Kurban ve Ağaç Kültü”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 45: 93-101.
BORATAV, P. N. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
ÇORUHLU, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
DUYMAZ, A. ve ŞAHİN. H. İ. (2008). “Kaz Dağlarında Dağ, Ağaç ve Ocak Kültü Üzerine İnanış ve Uygulamalar”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19: 116-126.
ELİADE, M. (2005). Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi). (Çev. Mustafa Ünal). Konya: Serhat Kitabevi.
ERGUN, M. (2000). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”. Millî Folklor, 47: 22-30.
ERGUN, M. (2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
ERGUN, P. (2010). “Türk Kültüründe ‘Kavaktan İnen Gelin’ Motifi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23: 186-195.
GÖKYAY, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: MEB Yayınları.
GÜRSOY, Ü. (2012). “Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Dut Ağacı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 61: 43-54.
IŞIK, R. (2004). “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlara Bağlı Kültler”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/2: 89-106.
İNAN, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KAFESOĞLU, İ. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KAYA, D. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
KURPEŞCO, N. N. “Şor Folkloru”. (Türkiye Türkçesine Aktaran: Şükrü Haluk Akalın). http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/kurpesko.pdf. 223-228.
ÖGEL, B. (2006). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
ÖNAL, M. N. (2009). “Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik”. Millî Folklor, 84: 57-72.
ÖZARSLAN, M. (2003). “Türk Kültüründe Ağaç ve Orman Kültü”. Türkbilig, 5: 94-102.
398
Mehmet Emin BARS
ÖZDEMİR, N. (2010). “Hz. Ali ve Yaz Kış Yaprağını Dökmeyen Kutlu Ağaç”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56: 103-108.
ZARİPOVA ÇETİN, Ç. (2009). “Tatar Folklor ve Halk Edebiyatında Kayın Ağacı”. Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/3: 583-601.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com