Coşkun Kökel, Güvenç Abdal Ocaklıları Külliyatı, Güvenç Abdal Araştırma, Eğitim, Kültür ve Tanıtma Derneği Yay., 2013

Anadolu Aleviliği, Alevilik ile ilgili te-mel düşünsel ve tarihsel unsurlara bağlı kalmakla birlikte inancın organi-ze oluş biçimi açısından şahsına mün-hasır özellikler göstermektedir. Ana-dolu Aleviliğinin bu yapısının bağlı olduğu en temel birim, kurumsallaşma piramidinin çekirdeği, inanç içi örgüt-lenme modelinin merkezi inanç-dede ocaklarıdır. İnanç-dede ocakları Ana-dolu’da Aleviliğin kurumsallaşmasında ve inançla ilgili düşünsel unsurların ve inançsal uygulamaların sürdürülme-sinde anahtar bir rol üstlenmektedir. Bu bağlamda Anadolu Aleviliği ile ilgili yapılması düşünülen çalışmalarda inanç-dede ocakları merkezi bir alan işgal etmelidir. İnanç-dede ocaklarının Anadolu’da organize olmaya başladığı dönem Hacı Bektaş Veli’nin Horasan diyarından Anadolu’ya geldiği 13. yüzyıldır. Hacı Bektaş Veli 13. yüzyıl Anadolu’sunun bütün olumsuz koşulları içeri-sinde Anadolu’ya gelerek, burada kurduğu dergâhta yetiştirdiği dervişleri Anadolu ve Balkanlar’ın farklı bölgelerine göndermek yoluyla insan mer-kezli bir düşünce ve yaşam biçiminin taşıyıcısı olmuştur. Anadolu ve Bal-kanlar’ın farklı yerlerine gönderilen dervişler gittikleri bölgelerde tekke, ocak kurmuşlardır. Bu tekke ve ocaklar etrafında kendilerine inanç ve gönül bağı ile bağlı talip kitlesi oluşturmuşlardır. Kendileri de bu talip kitlesine inançsal-sosyal önderlik etmişler, onların dedeleri olmuşlardır. Aynı za-manda ocak kurucusu dervişler kendilerinin de yetiştikleri, bağlı oldukları Hacı Bektaş Veli Dergâhı ile talip kitlesi arasındaki bağlantıyı diri tutmuş-lardır. Böylelikle taliplik, dedelik, inanç-dede ocakları ve Hacı Bektaş Veli Dergâhı Anadolu Aleviliğinin temel özneleri olmuştur. Hacı Bektaş Veli’nin de içerisinde yer aldığı damar, önerdiği düşünce ve yaşam biçimi açısından insanlığa derin bir ufuk olmuştur. İnsanı, insani değerleri, kâmilliği, dayanışmayı, birliği, hoşgörüyü, adaleti temel alan bu öğreti insanlığa Anadolu’dan çok farklı bir nefesle seslenmiştir. Hacı Bektaş Veli’nin de içinde bulunduğu eren öğretisi temelini aldığı değerlerden kal-karak: “Eline, beline, diline sahip olmak”, “Çalışmadan geçinen bizden de-ğildir” gibi temel insani ölçütleri insanlığa armağan etmiştir. İnancın temel unsurlarının dile getirildiği, estetik ve muhteva açısından zirve olan deyiş ve duvaz imamların makamları gönüllerde hoş birer sada olmuştur. Varlığı, eşyayı, insanı ele alış ile ilgili orijinal bir felsefi yaklaşım gelişmiştir. Teme-linde inançsal uygulamalar olan cem, musahiplik, görgü, düşkünlük gibi uy-gulamalar sosyal hayatta da dayanışmanın, düzenin, disiplinin karşılığı ol-muştur. Burada sayamadığımız daha birçok yanıyla Alevilik; hakkında ça-lışmalar yapılası, araştırmalar yapılası bir konudur. Böyle bir alan ile ilgili çalışma yapmak sosyal bilimsel anlamda disiplinler arası ve tümel bir yak-laşımı gerektirmektedir. Güvenç Abdal Ocağı, Karadeniz bölgesi Aleviliği ile ilgili gerçekleştiri-len çalışma da bu gerekliliği karşılamada mütevazı bir çaba olarak görülebi-lir. Almanya Konstanz Üniversitesi’nde hocam Coşkun Kökel tarafından ha-zırlanan doktora tezine dayanan, şahsımın da bütün aşamalarında bulun-duğum çalışma sekiz kapakta dokuz cilt olarak yayımlanmıştır. Eserin hem alan çalışmaları hem de yayımlanması sürecine Güvenç Abdal Araştırma Eğitim Kültür ve Tanıtma Derneği maddi ve manevi destek vermiştir. Mer-kezi İstanbul’da bulunan dernek, yönetim kurulu ve üyeleriyle birlikte bu çapta bir dernekten çok daha fazla bir fedakârlık ve özveri ortaya koymuş-tur. Hocam Coşkun Kökel tarafından kaleme alınan dokuz ciltlik çalışmanın “Tarihsel Süreç” adlı ilk cildinde Gümüşhane-Kürtün-Taşlıca köyü merkezli Güvenç Abdal Ocağı örneği üzerinden inanç-dede ocaklarının Anadolu Ale-viliği içerisindeki yeri gösterilmiştir. Bir inanç-dede ocağı üzerinden Anado-lu Aleviliğinin tarihi özetlenmiştir. Bu ciltte Anadolu ve Balkanlar’da etkin-liği bulunan inanç-dede ocakları hakkında da detaylı bilgiler verilmiştir. Çepni boyuna mensup Güvenç Abdal Ocağı talipleri ve dedelerinin oluştur-duğu topluluğun, Osmanlı arşiv kayıtları ve alan çalışmalarıyla elde edilen belgeler vasıtasıyla bölge tarihi içerisindeki yeri belirlenmiştir. Güvenç Ab-dal Ocağı ve Güvenç Abdal’ın tarihi karizmatik temsili üzerinden bir inanç-dede ocağının; kurulduğu bölge üzerindeki etkisi, dönemin siyasi gücü Os-manlı ile ilişkileri, yayıldığı etkinlik sahası incelenmiştir. Bu cilt; ocak men-subu beş yüzü aşkın kişiyle yapılan görüşmeler, bölge ile ilgili Osmanlı arşiv kayıtları ve önceki çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda oluşmuştur. “Tarihi Belgeler” adlı ikinci ciltte; birinci ciltte kullanılan bütün belge-lerin orijinalleri latinizeleriyle, çevirileriyle birlikte verilmiştir. Ülkenin farklı üniversitelerinde ve kurumlarında görevli tarihçi hocalardan destek alınarak kullanılan belgelerin oluşturduğu bu cilt araştırmacılar için zengin bir belge havuzu niteliğindedir. “Cem Erkânnamesi I” adlı üçüncü cilt ve “Cem Erkânnamesi II” adlı dördüncü cilt bir inanç-dede ocağına mensup Alevi topluluğun ibadet etmeşeklinin bütün ayrıntılarıyla, fotoğraflarla da desteklenerek tarif edilmesi-nin örneğidir. Bu ciltlerde Güvenç Abdal Ocağı’nda (tabii Anadolu Alevili-ğinde de) iki temel cem şekli olan tarık/erkân ve pençe geleneklerinin her ikisi de kaydedilmiştir. Bu yönüyle bu ciltler modern birer erkânname ola-rak alanlarında bir ilki de temsil etmektedir. “Güvenç Abdal Ocaklısı Dedeler ve Analar” adlı beşinci ciltte Güvenç Abdal Ocağı’na bağlı dedeler ve dedelerin eşleri olan anaların biyografik bilgileriyle birlikte fotoğrafları verilmiştir. Bu cilt ocağa mensup dedeler ve analarla ilgili bir envanter niteliğindedir. “Güvenç Abdal Ocaklısı Dede ve Talip Toplulukları” adlı altıncı ciltte Güvenç Abdal Ocağı mensubu dede ve taliplerin, yaşadıkları yer ve soyadına dayalı olarak modern bir şeceresi yapılmıştır. “Ocaklıların Yaşadığı Yerleşim Birimleri” adlı yedinci ciltte Güvenç Ab-dal Ocağı’na bağlı dede ve taliplerin yaşadıkları yerleşim birimleri il, ilçe, köy, mahalle, mevkii bazında sınıflandırılmış, buralarda yaşayan toplulukla ilgili sosyolojik bilgiler verilmiştir. “Ocaklılara Ait Ziyaretler” adlı sekizinci ciltte Güvenç Abdal Ocağı men-suplarının inanç dünyalarında yeri ve anlamı olan mekânların bir kataloğu verilmiştir. Bu cilt Alevi ziyaret kültürü ile ilgili önemli bir örneği temsil etmektedir. “Ocaklı Dede Mezarları” adlı dokuzuncu ciltte sağlığında inanç hizmeti yapmış dedelerin mezarlarının fotoğraflarına yer verilmiştir. Bu cilt alanın-da bir ilk olma özelliği göstermektedir. Kısaca hakkında bilgi vermeye çalıştığımız bu eser üzerine burada ol-duğundan çok daha fazla konuşabiliriz mutlaka. Ancak öz olarak söylenebi-lir ki; bu çalışma, metodolojik ufuk ve düşünsel derinlik açısından çok farklı bir bakışın ürünüdür, kapsayıcıdır ve araştırılan konunun özüyle bütünlük içerisindedir. Bu eser, sosyal bilimsel anlamda Alevilik ile ilgili çalışmalara çok önemli bir katkı ve toplumsal anlamda karşılığı olan bir çalışmadır. Benzerlerinin yapılması sosyal bilimler ve Alevilik konusuyla ilgili kütüp-haneyi zenginleştirecektir.