You are here

AYDIN VE YÖRESİ AĞIZLARINDA GEÇMİŞ ZAMAN İŞLEVİYLE KULLANILAN BİR YAPI: {-Ip-durur}

A STRUCTURE THAT IS USED WITH THE FUNCTION OF PAST TENSE IN THE DIALECTS OF AYDIN AND OF ITS DISTRICTS: {-Ip-durur}

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4420

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Suffixes and compound verb structures have been used, so to meet the meaning of tense concept in historical and contemporary dialects of Turkish. And sometimes as in the statement of continuous tense in the ear of Old Turkish, it’s known that some tense concepts are expressed via different tense suffix. In this process, along with the suffixes that are confined to a certain tense, also the structures consisting from auxiliary verb, which lost its meaning with verbal adverb suffix, are used to determine the tense. One of these auxiliary verbs is dur- (< tur-). Structures, which this verb forms with the verbal adverbs suffixes {-A}, {-I} and {-(I)p}, are used the meet the meaning of continuous tense in historical and contemporary dialects. Thus this structure which in some contemporary dialects becomes a present continuous tense suffix by sustaining haplology has also been used with the function of past tense since the era of Khorezmian Turkic language. This structure which becomes a past tense suffix in various dialects – Initially Turkmen Turkic language – continues to exist in some dialects in Eastern Anatolia Region today. But no info exists as to the use of this structure as past tense in other regions of dialect in Anatolian area. We determined in the study we conducted upon the dialects of Aydın and of its districts that this structure has the function of being both past tense and perfect tense. In this study, the usage of the structure of {-Ip-durur} in the historical and contemporary dialects will be dealt with and the samples of this structure in the dialects of Aydın and of its districts will be dwelled upon.
Abstract (Original Language): 
Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerinde, zaman kavramını karşılamak için eklerden ve birleşik yapılardan faydalanılmıştır. Bazen de Eski Türkçe dönemindeki şimdiki zaman ifadesinde olduğu gibi, bazı zaman kavramlarının başka bir zaman ekiyle ifade edildiği bilinmektedir. Bu süreçte belli bir zamana hasredilen ekler yanında, zarf-fiil ekiyle anlam boşalmasına uğramış yardımcı fiillerin (tasvir fiilleri) oluşturduğu yapılar da zaman ifade etmek için kullanılmıştır. Söz konusu yardımcı fiillerden biri de dur- (<ET tur-) fiilidir. Bu fiilin, {-A}, {-I} ve {-(I)p} zarf-fiil ekleriyle teşkil ettiği yapılar, tarihî ve çağdaş lehçelerde şimdiki zaman kavramını karşılamak amacıyla kullanılmıştır. Nitekim bazı çağdaş lehçelerde hece düşmesine uğrayarak şimdiki zaman eki hâline gelen bu yapı, Harezm Türkçesi döneminden itibaren öğrenilen geçmiş zaman işleviyle de kullanılmıştır. Günümüzde, başta Türkmen Türkçesi olmak üzere çeşitli lehçelerde öğrenilen geçmiş zaman eki hâline gelen bu yapı, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bazı ağızlarda da varlığını sürdürmektedir. Ancak, Anadolu sahasındaki diğer ağız bölgelerinde bu yapının geçmiş zaman işlevinde kullanılışıyla ilgili herhangi bir bilgi mevcut değildir. Aydın ve yöresi ağızları üzerine yaptığımız çalışmada, söz konusu yapının hem öğrenilen geçmiş zaman hem de görülen geçmiş zaman işleviyle kullanıldığını tespit ettik. Bu çalışmada, {-Ip-durur} yapısının tarihî ve çağdaş lehçelerdeki kullanımı ele alınacak ve söz konusu yapının Aydın ve yöresi ağızlarındaki örnekleri üzerinde durulacaktır.
2807-2815

REFERENCES

References: 

AKAR Ali (2003), “Muğla’da Ağız Tabakalaşması”, Millî Folklor Dergisi Prof. Dr. Ethem Ruhi Fığlalı Özel Sayısı, C: 8, S: 60, s. 135-140.
AKAR Ali (2004), Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Yayınları 50, Muğla.
AKAR Ali (2007), “Lehçelerarası İlişkiler Bağlamında Muğla Bölgesi Ağızları Örneği”, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı, (9-15 Nisan 2006/Çeşme-İzmir), C. I, s. 47-54.
AKAR Ali (2008), “Dede Korkut Kitabı’nda tur- Fiili”, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 1-5.
AY Özgür (2009), “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekiminde Görülen Eskicil (Arkaik) Unsurlar Üzerine”, Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 75-99.
BAYATLI H. Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, Türk Dil Kurumu Yayınları 664, Ankara.
COŞKUN Volkan (2000), Özbek Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları 752, Ankara.
ECKMANN János (1988a), Çağatayca El Kitabı, Çev.: Günay Karaağaç, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 3412, İstanbul.
ECKMANN János (1988b), “Harezm Türkçesi”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 173-210.
ECKMANN János (1988c), “Çağatayca”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 211-246.
EFENDİOĞLU Süleyman (2009), “Ağrı İli Ağızları”, Turkish Studies, Volume 4/3 , s. 808-840.
ERCİLASUN Ahmet B. (2002), Kars İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları 797, Ankara.
ERGİN Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım Yayım Tanıtım, İstanbul.
GABAİN Annemarie von (1988), “Codex Comanicus’un Dili”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 67-109.
GÜLSEVİN Gürer ve BOZ Erdoğan (2004), Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
İLKER Ayşe (1997), Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde Fiil, Türk Dil Kurumu Yayınları 679, Ankara.
KARA Mehmet (2012), Türkmen Türkçesi Grameri, Etkileşim Yayınları, İstanbul.
KARAMANLIOĞLU Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları 579, Ankara.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I -Fiil- Basit Çekim, (= KTLG I 2006), [Proje Başkanları: Ahmet B. Ercilasun-Leylâ Karahan-Şükrü Haluk Akalın – M. Fatih Kirişçioğlu], Türk Dil Kurumu Yayınları 879, Ankara.
KAVAKLIÇEŞME Hüsna (2010), Kars ve Iğdır Azerileri Ağzı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
MANSUROĞLU Mecdut (1988), “Eski Osmanlıca”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 247-276.
Aydın ve Yöresi Ağızlarında Geçmiş Zaman İşleviyle Kullanılan Bir Yapı: {-Ip-durur} 2815
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
NEPESOVA R., NAZAROV O. ve GÖKLENOV J. (2004), “Türkmen Türkçesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Çev.: Suzan TOKATLI, S: 17, s. 271-286.
ÖNER Mustafa (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Türk Dil Kurumu Yayınları 703, Ankara.
ÖZIŞIK Sevi (2007), Muğla İli Ağızlarının Türkmen Türkçesi Ağızlarıyla Karşılaştırılması, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
PRITSAK Omeljan, (1988a) “Kıpçakça”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın,Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 111-122.
PRITSAK Omeljan, (1988b), “Ermeni Kıpçakçası”, Tarihî Türk Şiveleri, Haz.: Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 73, Ankara, s. 123-132.
SEREBRENNİKOV B. A. ve GADJİEVA N. Z. (2011), Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı-Tarihî Grameri, Çev.: Tevfik Hacıyev-Mustafa Öner, Türk Dil Kurumu Yayınları 1033, Ankara.
ZÜLFİKAR Hamza (1992), “Doğu Anadolu Ağızlarında Zaman Kavramı Taşıyan -ip > -if Eki”, Türkoloji Dergisi, C: X, S: 1, s. 13-20.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com