You are here

Home » Content

ÇİFT BAŞLI KARTAL VE SELÇUKLULAR

DOUBLE-HEADED EAGLE AND SELJUKS

Journal Name:

  • Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi

Publication Year:

  • 2016

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Beginning from the civilisations of ancient times, the symbol of “The double-headed eagle” is one of the oldest iconographical element which is seen in many states founded in Mesopotamia, Egypt, Anatolia, Iran and even in America and the Far East. It is noteworthy that this iconographical element had been adopted by the societies, having different ethnical, religious and socio-cultural structures, which were founded in different geographies and that it had taken place in socio-cultural life and in official institutions. In the studies made by the researchers belonging to different disciplines, art historians in particular, it reveals that “The double-headed eagle” is an iconographical element that is present in early Turkish beliefs, Turkish mythology and folk literature and that the Sultanate of Rum had had the most evident examples of that element. That case caused various studies to be made about the meaning it expressed and the importance of that element in Turkish history. Besides, some different views were put forward about it. In this context, the first of those views was the argument that “The double-headed eagle” had been the state symbol of the Seljuks. In this study, it will be considered whether “The double-headed eagle” can be qualified as the the state symbol along with the meaning of it in the era of Seljuks, by inspecting the figures of double-headed eagle that were seen in buildings of the era of the Sultanate of Rum, coins and the other art works and by regarding the records of Ibn Bibi that constitute the source of the topic.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Mezopotamya, Mısır, Anadolu, İran hatta Amerika ve Uzak Doğu’da kurulmuş eski çağ medeniyetlerinden itibaren birçok devlette tesadüf edilen çift başlı kartal sembolü, dünyanın en eski ikonografik öğelerinden biridir. Bu ikonografik öğenin, tarih boyunca farklı coğrafyalarda kurulan, farklı etnik, dinî ve sosyo-kültürel yapıya sahip toplumlar tarafından benimsenmesi ve gerek devlet hayatında gerekse sosyo-kültürel hayatta yer edinmiş olması dikkat çekicidir. Başta sanat tarihçileri olmak üzere farklı disiplinlere mensup araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalar, çift başlı kartalın eski Türk inançları, Türk mitolojisi ve halk edebiyatında mevcut olan ikonografik bir öğe olduğunu ve bunun en belirgin örneklerinin Türkiye Selçukluları Devrine ait olduğu ortaya koymaktadır. Bu durum, söz konusu sembolün Türk tarihi bakımından önemi ve ifade ettiği anlam konusunda çeşitli çalışmaların yapılmasına, farklı görüşler ileri sürülmesine sebep olmuştur. Bu cümleden olmak üzere ortaya çıkan görüşlerin başında, çift başlı kartalın Selçukluların devlet sembolü olduğu iddiası gelmektedir. Bu çalışmada, Türkiye Selçuklu dönemine ait mimari eserlerde, sikkelerde ve sair sanat eserlerinde tesadüf edilen çift başlı kartal figürleri ve özellikle İbn Bîbî’nin meseleye mehaz teşkil eden kayıtlarından hareketle çift başlı kartalın Selçuklular dönemindeki anlamı ve devlet sembolü olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği incelenecektir.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-cift-basli-kartal-selcuklular.pdf
  • 5
117
141
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Alsan, Şenay, Türk Mimari Süsleme Sanatlarında Mitolojik Kaynaklı Hayvan Figürleri (Orta Asya’dan Selçuklu’ya)”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2005. Çelik, Adem, “Niğde Sungurbey Camii'nde Bulunmuş Olan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 9 (2002), s.45-59. Çoruhlu, Yaşar, “Türk Sanatında Görülen Devlet Simgeleri”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, İstanbul 2003, s.229-258. Çoruhlu, Yaşar, “Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürlerine ′Gök ve Yer′ Sembolizmi Açısından Bir Bakış”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 87, İstanbul 1993, s.17-42. Çoruhlu, Yaşar, “Türk Sanatında Yırtıcı Olmayan Kuşların Sembolizmi I”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı:102, (Haziran1995), s.53-60. Çoruhlu, Yaşar, “Türk Sanatında Yırtıcı Olmayan Kuşların Sembolizmi II”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı:103, (Temmuz 1995), s.55-60. Çoruhlu, Yaşar, Türk Sanatı’nda Hayvan Sembolizmi Seyran Yay, İstanbul 1995, s.73-92. Efdalü’d-dîn Ebû Hâmid-i Kirmânî, Selcûkiyân-ı Guz der Kirmân, (Tahrîr Muhammed İbrâhîm-i Habîsî - Neşr: Bâstânî-yi Pârîzî (Muhammed İbrahim), Tahran 1373. Erdem, Sargon, “Çift Başlı Kartal ve Anka Üzerine”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, İstanbul 1994, s.72-80. Eron, Kamil-Gültekin Teoman “Selçuklu Süslemelerinde Çift Başlı Kartal Motifi ve Mesud II’ye Ait Bakır bir Sikke”, TND Bülteni, No:37-38, “Anadolu Selçuklu Sultanı Mesud II’ye Ait Bakır Bir Sikke”, TND Bülteni, No: 39-40. Esin, Emel, “Kuşcı Türk Sanatında Atlı Doğancı İkonografisi”, Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul 2004, s.169-199. Esin, Emel, “Tugrıl ve Songur”, Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul 2004, s.229-253 İbn Bîbî (el-Hüseyin b. Muhammed b Ali el-Caferî er-Rugedî), el-Evâmirü’l-‘Alâ’iye fi’l-Umûri’l-‘Alâ’iye, Tıpkı Basım, (Önsöz ve fihristi haz. Adnan Sadık Erzi), TTK Yay., Ankara 1956.
İbn Bîbî, Târîh-i Âl-i Selçuk, Muhtasar Selçuknâme, (Yay. M. Th. Houtsma), Leiden 1902; (Türkçe terc. M. Nuri Gençosman, Anadolu Selçukî Devleti Tarihi, Anadolu Selçukîleri Gününde Tarih Bitikleri I, Ankara 1941); Ahbâr-i Selâcika-i Rûm (Muhtasar Selcûknâme-i İbn Bîbî), (Neşr. Muhammed Cevâd Meşkûr), Tahran 1350. İbn Haldûn, Mukaddime, (Türkçe terc. Zakir Kadiri Ugan), II, İstanbul 1991; (Türkçe terc. Süleyman Uludağ) I, İstanbul 1988. Kardeşlik, Selman, “Avrupa Resim Sanatında Tasvir Edilen Anadolu Selçuklu Halıları”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Yıl: 2013, Sayı: 6, s.46-48. Köprülü, Fuad, “Bayrak”, İA, s.401-420. Merçil, Erdoğan, Selçuklularda Hükümdarlık Alâmetleri, TTK Yay, Ankara 2007. Muhammed bin İbrahim, Târîh-i Selçûkiyân-i Kirmân, (Neşr: M. Th. Houstma) I, Leiden 1886. Mülayim, Selçuk, “Arma”, DİA, III, s.382. Nihal Atsız, “16 Türk Devleti Masalı ve Uydurma Bayraklar”, Ötüken, Sayı: 65 (1969)
134 Erkan GÖKSU
Ögel, Bahaeddin “16 Türk Devleti Hakkında”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 1/4 (Nisan, 1987), s.53-54. Ögel, Bahaeddin, “Türklerde Kartal ve Kartal Arması”, Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1972, s.208-226. Ömer Hayyâm, Nevrûznâme, (Neşr. Müctebâ Mînovî), Tahran 1312. Öney, Gönül, “Anadolu Selçuklu Mimarisinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal”, Malazgirt Armağanı, TTK Yay, Ankara 1993, s.139-172. Öney, Gönül, “Anadolu’da Selçuk Geleneğinde Kuşlu, Çift Başlı Kartallı, Şahinli ve Aslanlı Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, VIII, Ankara 1969, s.283-312. Öztürk, İbrahim Hakkı “Tarih Öğretiminde Anakronizm Sorunu: Sosyal Bilgiler ve Tarih Ders Kitaplarındaki Kurgusal Metinler Üzerine Bir İnceleme”, Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, II/1, (2011). Reşîdü’d-dîn Fazlullah, Câmi‘ü’t-Tevârîh-Selçuklu Devleti, (Türkçe terc, Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş), Bilge Kültür Yay, İstanbul 2014. Taneri, Aydın, “Çetr”, DİA, VIII, s.293. Uykur, Ramazan, “Artuklu Türkmenleri’nin Sikkelerinde Mitolojik Bir Yaratık: “Çift Başlı Kartal”, Seleucia ad Calycadnum, Sayı 3 (2013): 145-158.
Yazıcıoğlu Âlî, Tevârîh-i Âl-i Selçûk, Târîh-i Selçûkiyân-ı Rûm-i Türkî, (Yay. M. Th. Ho-utsma), Leiden 1902; Yazıcızâde Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk [Oğuznâme-Selçuklu Tarihi]: Giriş-Metin-Dizin (haz. Abdullah Bakır), İstanbul 2009.
http://www.tccb.gov.tr/sayfa/cumhurbaskanligi/fors [Erişim tarihi:18.11.2014] http://mevzuat.meb.gov.tr/html/18171_0.html [Erişim tarihi 18.11.2014]

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com