You are here

GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ

GELIBOLULU MUSTAFA ALI’S LIFE AND WORKS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_818

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Gelibolulu Mustafa Âlî, is one of the most important intellectuals, historians, authors and bureaucrats. He performed in various top management positions of the government such as council clerkship, provincial treasurer of manorialism, sanjak beylic etc. The author's work named Nasîhatu’s-Selâtîn constitutes the original source of information on his life. The author, in this work, provides very important information about his own life. Some important studies were conducted on Mustafa Âlî's life in the world of literature. However, there is no significant detailed and recent study about his works. Mustafa Âlî, who is a versatile intellectual, indited important works in many areas such as politics, history, literature, morals and Islamic mysticism. It was contented with mentioning some of his works or only the names of his works in the studies conducted so far on Gelibolulu. In some studies, different copies of the same work were treated as if they had been different works without doing a serious research. There is not adequate information on whether the writings of these works exist or not; if they exist, in which libraries they are and; whether there is any study about these works or not. In this study, after giving ordered information on Mustafa Âlî's life and his scholarly entity, some information is given on in which libraries (section, number) the writings of his works that are known to exist are; if they were printed, when and where they were printed; if anextended study on a work was conducted, which ones are the most important of these studies.
Abstract (Original Language): 
Gelibolulu Mustafa Âlî, Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyıldaki en önemli aydın, tarihçi, edebiyatçı ve bürokratlarından biridir. Divân kâtipliği, tımar defterdarlığı, sancak beyliği vs. gibi, devletin değişik yönetim kademelerinde önemli vazifeler ifa etmiştir. Mustafa Âlî’nin hayatı ile ilgili bilgilerin esas kaynağını, müellifin Nasîhatu’s-Selâtîn isimli eseri teşkil etmektedir. Müellif, bu eserinde kendi hayatı hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Yazın dünyamızda Mustafa Âlî’nin hayatı hakkında bazı önemli çalışmalar yapılmıştır. Ancak onun eserleri hakkında kayda değer detaylı ve güncel bir çalışma bulunmamaktadır. Çok yönlü bir münevver olan Mustafa Âlî, siyaset, tarih, edebiyat, ahlâk ve tasavvuf gibi birçok alanda önemli eserler kaleme almıştır. Gelibolulu ile ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalarda, eserlerinin ya bazıları ya da sadece eserlerinin isimlerinin zikredilmesiyle yetinilmiştir. Bazı çalışmalarda ise ciddi bir araştırma yapılmadan, aynı eserin farklı nüshaları farklı eserlermiş gibi ele alınmıştır. Bu eserlerin yazmalarının mevcut olup olmadığı, mevcut ise hangi kütüphanelerde yer aldığı ve bu eserler hakkında bir çalışma olup olmadığı hakkında yeterli bir bilgi bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Mustafa Âlî’nin hayatı ve ilmi şahsiyeti hakkında derli-toplu bir bilgi verdikten sonra, kendisine ait olduğunu bildiğimiz eserlerin yazmalarının hangi kütüphanelerde (bölüm, numara) olduğu, matbu ise nerede ve ne zaman basıldığı, eser üzerine geniş bir çalışma yapılmış ise bu çalışmaların başlıcalarının hangileri olduğu hakkında bilgi sunulmaktadır.
191-211

REFERENCES

References: 

AHDÎ,Ahmed Çelebi, Gülşen-i Şu‘arâ, MK,Ali Emîrî Efendi, nr.774.
AKAR, Ali, Mirkâtü’l-Cihâd :dil incelemsi-metin-dizin (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi S.B.E., İstanbul 1997.
70 Sadef-i Sad-Güher,s.248.
71 Sadef-i Sad-Güher,s.248.
72 Hanna Sohrweide, ‚Das Enîs El- qulûb‛, VIII.Türk Târih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler,c.2,s.983-999.
Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri 209
AKSOY, Hasan, Mustafa ‘Âlî'nin Manzûm Kırk Hadîs Tercümeleri,İstanbul 1991.
AKSOYAK, İ. Hakkı, Gelibolulu Mustafa ‘Âlî’nin Tuhfetü’l-‛Uşşâk Mesnevisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),Ankara Üniversitesi S.B.E, Ankara 1995.
AKSOYAK, İ. Hakkı, Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Dîvânlarının Tenkidli Metni(Yayınlanmamış Doktora Tezi),Gazi Üniversitesi S.B.E., Ankara 1999.
AKÜN, Ömer Faruk, ‚‘Âlî Mustafa Efendi (Edebî Yönü)‛, DİA , c.II, İstanbul 1989.
ALTUN, Kudret, Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Dîvânı (Vâridatü’l-Enîkâ), Niğde 1999.
ARSLAN, Mehmet , ‚Edebî Hüviyet Taşıyan Bir Vakfiye Örneği: Gelibolulu ‘Âlî’nin Vakıfnâme’si‛, Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyât Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:20-21, Sivas 1998.
ARSLAN, Mehmet-İ.Hakkı Aksoyak, Gelibolulu ‘Âlî Riyâzü’s-Sâlikîn, Sivas 1998.
ATSIZ, Nihal , Âlî Bibliyografyası, İstanbul 1968.
BAYSUN, M. Câvid, ‚Müverrih Âlî’nin Mevâ‛idü’n-Nefâ’is fi Kavâ‛idi’l-Mecâlis’i Hakkında‛, Tarih Dergisi, 1-2,İstanbul 1950, s. 389-400.
BOZTÜRK, Ebru, Gelibolulu ‘Âlî ve Nevîzâde Âtâî’nin Münşeâtları Üzerinde Mukayeseli Sentaks İncelemesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi S.B.E., Edirne 2001.
BURSALI MEHMED TÂHİR, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1333.
DEMİR, Mustafa, Gelibolulu Mustafa ‘Âlî’nin Fusûli’-Hall ü-‛Akd ve Usûl-i Harc u Nakd adlı eseri: edisyon kritik ve tahlîl (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi S.B.E.,İzmir 1992.
ED-DİHLEVÎ, Emir Husrev b. Seyfüddin, Matlaü’l-Envâr, SK, Ayasofya böl.,nr.4212.
EĞRİ, Sadettin, ‚Âlî Bey’den Sultanlara Nasihat ve Hükümdarlarda Olması Gereken Özellikler‛, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 12, Bursa 2007, s.95-109.
El- ÎCÎ, Ebü'l-Fadl Adudüddin Abdurrahman b. Ahmed, İşrâku't-Tevârih, Edirne Selimiye Kütüphânesi, nr. 1477.
ERAVCI , H. Mustafa , ‚Gelibolulu Mustafa ‘Âlî’nin Nushatü’s-Selâtinde 1578-79 Trans-Kafkas Seferine Dair Eleştirileri ve Bunların Tarihi Önemi‛, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c.III, say.I,Afyon 2001, s. 31-40.
ERGUN, Saâdeddîn Nüzhet, Türk Şâirleri, İstanbul 1946.
ERTAŞ, Kasım, ‚XVI. Yüzyıl Osmanı Devleti Islahat Düşüncesi Bağlamında Gelibolulu Mustafa Ali’nin Nasihatu’s-Selatin İsimli Eseri‛, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/2, cilt: II, sayı: 2, s. 127-142
ET-TİFÂŞÎ ,Ebü'l-Abbas Şihabüddin Ahmed b. Yusuf,Rücu‘üş-Şeyh ilâ Sıbah fi'l-Kuvveti ve'l-Bah, BDK,Veliyüddîn Efendi böl., nr.4082.
210
Kasım ERTAŞ
FLEİSCHER, Cornell H. , Tarihçi Mustafa Âlî : Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı (çev. Ayla Ortaç) İstanbul 1996.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, neşr. İbnülemin Mahmud Kemâl, İstanbul 1926.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Câmi‘u’l-Buhûr Der Mecâlis-i Sûr,haz. Ali Öztekin, Ankara 1996.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları(Menâkıb-ı Hünerveran),haz.Müjgan Cunbur, Ankara 1982.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Hâlâtü’l-Kâhire mine’l-Âdati’z-Zâhire, haz.Orhan Şaik Gökyay, Ankara 1984.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Sadef-i Sad-Güher, MK, Ali Emîrî Efendi, nr.978.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Nasîhatu’s-Selâtîn, Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrev Paşa,311.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Görgü Ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları(Mevâ‛idü’n-Nefâ’is fi Kavâ‛idi’l-Mecâlis),haz. Orhan Şaik Gökyay, İstanbul 1978.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Onaltıncı Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nda Gelenekler, Görenekler Ve Sosyal Hayât (Mevâ‛idü’n-Nefâ’is fi Kavâ‛idi’l-Mecâlis), trc. Cemil Yener, İstanbul 1975.
GELİBOLULU, Mustafa Âlî, Menşeü’l İnşâ , haz. İ.Hakkı Aksoyak, Ankara 2007.
HAMMER, Joseph Freiherr von, Devlet-i Osmaniye Târihi, çev.: Mehmet Ata, İstanbul 1329.
İBN ÂLÂ, Danişmendnâme, haz.Necati Demir, Akçağ yay.,Ankara 2004.
İBNÜLEMİN MAHMUD KEMÂL(neşr.), Menâkıb-ı Hünerverân, İstanbul 1926.
İSEN, Mustafa, Gelibolulu Mustafa Âlî, Ankara 1988.
KARATAY, Fehmi Edhem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi Kataloğu, İstanbul 1961.
KINALIZÂDE, Hasan Çelebi,Tezkiretü'ş-Şu‘arâ, haz. İbrahim Kutluk, Ankara 1989.
KÜTÜKOĞLU, Bekir , ‚Âlî Mustafa Efendi (Hayatı)‛, DİA, c.II, İstanbul 1989.
MENDE, Rana von, Mustafa ‘Âlî’s Fursatnâme, Berlin 1989.
MUHAMMED CÂMİ, Ebü'l-Berekât Nureddin Abdurrahman, Divan-ı Molla Câmi, Matbaa-i Vezîrhan, İstanbul 1284.
MUHAMMED PARSA, Hace Ebü'l-Feth Celaleddin, Faslü’l-Hıtâb ,(tashih ve talikât) Celil Misger Nejad, Merkez-i Neşr-i Danişgahi, Tahran 1381.
MÜSTEKÎMZÂDE, Süleyman Saâdeddîn Efendi, Tuhfetü’l-Hattâtîn, İstanbul 1928.
Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri 211
ÖZEZEN, Muna Yüceol, Gelibolulu Mustafa ‘Âlî’nin Hilyetü’r-Ricâl’i :Metin-Gramer-Dizin(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi S.B.E., Adana 1994.
PEKİN, Nermin, XVI. Asırda Bir Âdâb-ı Muâşeret Kitâbı (Kavâ‘idü’l-Mecâlis), Kubbealtı Akademi Mecmûası, sayı:2, 1972.
SOHRWEİDE, Hanna, ‚Das Enîs El- qulûb‛, VIII. Türk Târih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler, c.2, 1979 Ankara.
SUNGURHAN, Aysun, Beyanî Tezkiresi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi S.B.E., Ankara 1994.
SÜSSHEİM, K., ‚Âli‛ İA , c.I, İstanbul 1993.
ŞAHİNLİ, Hakan, Mustafa ‘Âlî’nin Mirkâtü’l-Cihâd Adlı Eserinin Tenkidli Metni (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi S.B.E., Sakarya 2004.
ŞEKER, Mehmet, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevâ‛idü’n-Nefâ’is Fi-Kavâ‛idi’l-Mecâlis Adlı Eserin Tahlîli, Ankara 1997.
ŞEKER, Mehmet, ‚Gelibolulu Mustafa Âli’nin Eserlerinin Yeni Bir Tasnîfi ve ‘Mevâ’ıdü’n Nefais fi Kavâ’ı-dı’l-Mecâlis’ Adlı Eseri‛ , İslâm Medeniyeti Mecmûası, sayı: 4, İstanbul 1979.
ŞEKER, Mehmet, ‚Müverrih ‘Âlî’nin Tasavvufa Ait iki Eseri: Hilyetü’r-Ricâl ve Riyazü’s-Sâlikîn‛, Diyanet Dergisi, sayı :3, Ankara 1977.
TİETZE, Andreas, Mustafa Âlî’s Counsel for Sultans of 1581, I-II, Wien 1979-1982.
TİETZE, Andreas, Mustafa Âlî’s Description of Cairo of 1599, Wien 1975.
UĞUR, Ahmet *ve diğerleri+,Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbar: Kayseri Râşid Efendi Kütüphânesindeki 901 ve 920 Nolu nüshalara göre,Kayseri 1997.
ÜNAL, Perihan, ‘Âlî Dîvânı Transkripisyon ve Edisyon Kritiği, Türkiyat Enstitüsü, T.480,İstanbul 1955-56.
YILMAZ, Coşkun, ‚Osmanlı Siyaset düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma: Islahatnameler‛, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.1, sayı 2, İstanbul 2003, s.299-338.
YÜCEL, Ebubekir Sıddık, Fusûli’-Hall ü-‛Akd ve Usûl-i Harc u Nakd (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi S.B.E., Kayseri 1990.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com