Buradasınız

TÜRKÇEDE ÜÇÜNCÜ ŞAHIS İYELİK EKİ VE ZAMİR N’Sİ

THE THIRD PERSON POSSESSIVE SUFFIX AND PRONOMINAL /N/ IN TURKISH

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2586

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The third person singular possessive suffix has a special place in the possessive suffixes in terms of form and function. While the first and second person possessive suffixes indicates only the person who has owned person after attaching owned nouns, the third person possessive suffix is used for all assets. The third person possessive suffix, which represents possession for person and takes charge in like meronymy and determinacy on the other assets, has quite extensive usage area. When case suffixes are added after the possesive suffix which is used as +(s)I on nouns, consonant /n/ is derived between two affixes. His epenthesis is seen in all Turkic dialects out of historical Chagatai and Uzbek, Uighur. It is attained similar /n/ epithesis in pronoun inflection. Generally, it is the object at issue that if this consonant which named as “pronominal n” is belonged to pronoun or possesive suffix. Besides, the relation between possesive suffix and consonant+n which is added to end of nouns with possesive suffix has not been clarified yet. The form, etymon and function of third person singular possessive suffix which is used in Turkish has been comparatively talked over again in this proceeding. The function and etymon of consonant /n/ that come up with prononuns with possesive suffixes which case ending or not is examined in the frame of possesive-accusative, possesivepredication and relation of possesive suffix-prononun. It is searched for an answer to questions related with work that has not been answered yet. In this way, it is tried to remove hesistations about the form, etymon and function of third person singular possessive suffix which is used in Turkish.
Abstract (Original Language): 
Türkçede üçüncü teklik şahıs iyelik eki, şekil ve işlev bakımından iyelik ekleri içinde özel bir yere sahiptir. Birinci ve ikinci şahıs iyelik ekleri, sadece sahip olunan isimlere eklenerek sahip olan şahsı (insanı) gösterirken üçüncü şahıs iyelik eki, bütün varlıklar için kullanılmaktadır. Aklı olan varlıklarda sahiplik bildiren ve diğer varlıklarda parça-bütün ilişkisi, belirlilik gibi görevler üstlenen üçüncü şahıs iyelik ekinin kullanım alanı oldukça geniştir. İsimler üzerinde +(s)I biçimiyle kullanılan iyelik ekinden sonra hâl ekleri getirildiğinde, iki ek arasında /n/ ünsüzü türemektedir. Bu türeme, tarihî Çağatay Türkçesi ve Özbek, Uygur lehçeleri dışındaki hemen bütün Türk lehçe ve ağızlarında görülür. Benzer bir /n/ türemesine zamir çekiminde rastlanır. Genellikle “zamir n’si” olarak değerlendirilen bu ünsüzün iyelik eki ya da zamire ait olup olmadığı tartışma konusudur. Ayrıca yükleme hâlindeki iyelikli isimlerin sonuna eklenen +n ünsüzünün iyelik ekiyle ilişkisi henüz tam olarak açıklanamamıştır. Bu bildiride Türkçede kullanılan üçüncü teklik şahıs iyelik ekinin şekli, kökeni ve işlevleri, karşılaştırmalı olarak yeniden ele alınmıştır. Hâl eki almış ve hâl eki almamış iyelikli isimlerle zamir çekiminde ortaya çıkan /n/ ünsüzünün görevi ve kökeni, iyelik-belirtme, iyelik-yükleme ve iyelik eki-zamir ilişkisi çerçevesinde incelenmiştir. Konuyla ilgili çalışmalarda henüz cevaplandırılmamış sorulara cevap aranmıştır. Böylece Türkçede kullanılan üçüncü teklik şahıs iyelik ekinin şekli, işlevleri ve kökeni ilgili tereddütler giderilmeye çalışılmıştır.
147
161

REFERENCES

References: 

ALİYEVA H. (2004), “Türkiye Türkçesinde İsim Hâlleri ve Nesnenin İfade Vasıtaları”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.157-164.
ALYILMAZ, Cengiz (1999), “Zamir n’si Eski Bir İyelik Ekinin Kalıntısı Olabilir mi?”, Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 403-415.
ASLAN, Sema (2003), “Türk-Mogol-Tunguz Dillerinde 3. Kişi Bildiricileri ve Zamir n'si Problematiği” KÖK Journal of Social and Strategical Researches, Vol. V, Num. 2, (Autumn 2003), pp. 93-113.
BABA, Okan (2001), “Tamlayan Durumu Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili Dergisi, C.14, S.83, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.29-33.
BAŞDAŞ, Cahit (1998), “Türkmen Türkçesinde İsim Hal Ekleri (Düşüm Goşulmaları)”, Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, S. 20, Ankara: A.Ü. TÖMER Yayınları, s. 59-66.
----------- (2001), “Divanü Lügati’t-Türk’teki Şiirlerde İsim Hâl Eklerinin Kullanılışları”, İlmî Araştırmalar, S. 11, İstanbul: Gökkubbe Yayınları, s. 29-40.
----------- (2008), “Türkçede İyelik-Yükleme Sorunu Dede Korkut Örneği”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 3/1, Winter 2008, s. 6-13.
------------ (2009), “Orhun Abidelerinde İyelik, Belirtme ve Yükleme Hâli”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı), Volume 4/8, S. 21, Fall 2009, s. 623-643.
------------ (2011), “Doğu Anadolu Ağızlarında Hâl Kavramı Taşıyan İyelikli Yapılar”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları (Prof. Dr. Gürer Gülsevin Armağanı), Volume 6/1, Winter 2011, p. 739-746.
BOZ, Erdoğan (2007), “Adın Yükleme (Nesne) Durumu ve Tümcenin Nesne Öğesi Üzerine” Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2 Spring 2007, s. 102-108.
------------ (2008), “Divanü Lügati’t-Türk’te Belirli ve Belirsiz Nesne Yapıları”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 3/1, Winter 2008, s. 236-241.
BURAN, Ahmet, (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Ekleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CANPOLAT, Mustafa (1992), “Eski Anadolu Türkçesindeki Belirtme Durumu
160
Cahit BAŞDAŞ
(Accusativus) Ekinin Kökeni Üzerine” Türkoloji Dergisi, Ankara: Cilt X, s. 9-13.
CHOİ, H. W. (1991), “Ana Altayca İyelik Zamiri *n”, Türk Dilleri Araştırmaları, Ankara: s. 191-196.
ERASLAN, Kemal (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN, A. B. (2000), “Türkiye Türkçesinde Yardımcı Ses”, Hasan Eren Armağanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 128-135.
------------ (2007), Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları.
ERGİN, Muharrem (1984), Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
GABAİN, A. Von (2007), Eski Türkçenin Grameri (Çev. M. Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GEMALMAZ, Efrasiyap (1996), “Türkçede İsim Tamlamalarının Derin Yapısı”, Atatürk Üni. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum: A.Ü. Yayınları, S. 4, s. 165-172.
GRÖNBECH K. (1995), Türkçenin Yapısı, (Çev. Mehmet Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer (1990), “Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde 3. Kişi İyelik Ekinin Özel Kullanılışı”, Türk Dili, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara: S. 466 (Ekim), s. 187-190.
----------- (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KARADEMİR, Fevzi (2013), Türkiye Türkçesinde İyelik Olgusu, İstanbul: Kesit Yayınları.
KARAHAN Leyla (1999), “Yükleme (Accusative) ve İlgi (Genitive) Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler”, 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı-1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
----------- (2004), “Belirtisiz Nesnenin Sözdizimindeki Yeri Üzerine”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, C. I, s. 1615-1623.
KERİMOĞLU, Caner (2007),“Orhun Abidelerinde 3. Kişi İyelik Ekinden Sonra Yükleme Hâli Eki Kullanıldı mı?” Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer, s. 322-331.
KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih (1994), Saha Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
SEV, Gülsel (2007), Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
ORKUN, H. Namık (1987), Eski Türk Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖLMEZ, Zuhal Kargı (Haz. 1996), Şecere-i Terākime, Ankara: Simurg Yayınları.
ÖZDEMİR, Hakan (2014), “III. Teklik Kişi İyelik Eki +(s)I ve Zamir n’si Üzerine Bir Değerlendirme Denemesi”, Dil Araştırmaları, S 14, Bahar 2014, s. 137-145.
SEREBRENNİKOV-B. A.-GADJİEVA, N., Z. (2011), Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri (Çevirenler: T. Hacıyev-M. Öner), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
SEV, Gülsel (2007), Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
Türkçe’de Üçüncü Şahıs İyelik Eki ve Zamir N’si 161
TAKEUÇİ, Kazuo (1996), “Türk Dillerinde Üçüncü Kişi Kategorisi” Uluslararası Türk Dili Kongresi-1988, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 85-93.
TEKİN, Talât (1983), “Üçüncü Kişi İyelik Eki Üzerine”, Genel Dilbilim Dergisi, C. II., S. 7-8, Ankara: s. 10-17.
------------- (2000a), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Sanat Kitabevi.
------------- (2000b), “Türkçede Kaynaştırma Sesleri”, XII. Dilbilim Kurultay Bildirileri, İstanbul: s. 109-112.
TUNA, Osman N. (1986), Malatya: Türk Dilbilgisi (Fonetik, Morfoloji).
YILDIRIM, Hüseyin (2007), “Saha Türkçesinde Yükleme ve Yönelme Hâli Eklerinin İyelik Ekleriyle Kullanımı”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 3219-3230.
YILDIZ, Osman (2010), “Yûsuf u Zelîhâ Özelinde Eski Anadolu Türkçesinde Göstericisiz Ekler”, Uluslararası Eski Anadolu Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, İstanbul: İ.Ü., Edebiyat Fakültesi Yayınları.
YILMAZ, Emine (2002), Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji, Ankara: Grafiker Yayınları.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com