Buradasınız

Anasayfa » Content

MEMLÛKLER DÖNEMİNDE FAALİYET GÖSTEREN HALEP MEDRESELERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİNE BİR BAKIŞ

A VIEW TO THE GENERAL CHARACTERISTICS OF THE OPERATİNG ALEPPO MADRASAS IN MAMLUKS PERIOD

Journal Name:

  • The Journal of Academic Social Science Studies

Publication Year:

  • 2015
DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2699

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author Name
Abstract (2. Language): 
Aleppo was important science center following Capital Cairo and Damascus in Mamluk Period before Ottoman. Operating the vast majority of scientific center inherited from Zengis and Ayyubis and these madrasas were often built by statemen. But sometimes scientist have built a madrasa. Before the Mamluk Period, many madrasas built by Nureddin Mahmud Zengi and Ayyubi Statemen. Some of them are given to the use of Muslims while previously belonging to other religions, these structures or those created converted the mosque madrasa and some of them were built as a private. Madrasas were named with the name of the founder and the needs of madrasas had been supplying thanks to foundation established by the founder. The majority of the foundation property was property income. This income was spent for both stationary and additional expenses. In the vast majority of these madrasas was trained law of Hanefî or Şâfiî, or both Hanefî and Şâfiî. There were very few madrasas in which were trained law of Mâlikî and Hanbelî. It were trained its law, law of other denominations and other branches of science in the general madrasas that taught Islamic law. Conditions were determined about education and administration of madrasas. It was required textbooks and names will be mentioned in prayer in these conditions. There were other specialized institutions outside the general madrasas in life sciences of Aleppo. They were darulquran, darulhadith and bimaristan.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Halep, Osmanlı hâkimiyetinden önce Memlûkler döneminde başşehir Kahire ve Dımaşk’ın ardından diğer bir önemli ilim merkeziydi. Bu dönemde faaliyet gösteren ilmî müesseselerin büyük çoğunluğu Zengîler ve Eyyûbîler’den devralınmış ve bu medreseler çoğunlukla devlet adamları tarafından inşa edilmiştir. Ancak bazen ilim erbabı kimseler de medrese inşâ ettirmiştir. Memlûk öncesi dönemde Halep’te özellikle Nureddin Mahmud Zengî ve Eyyûbî emîrleri tarafından pek çok medrese inşa edilmiştir. Bunların arasında daha önce diğer din mensuplarına ait bir ibadethane iken çeşitli gerekçelerle mescide çevrilip Müslümanların hizmetine verilenler, bunlar veya diğer bazı mescitlerin medreseye dönüştürülmesi ile oluşturulanlar ve bilhassa medrese olarak inşa edilenler bulunmaktadır. Medreseler genellikle bânîsinin ismiyle anılmış, bânîlerince tesis edilen vakıflar sayesinde ihtiyaçları karşılanmıştır. Bu vakıf mülklerinin ekserisi gelir getiren türden gayrimenkullerden oluşmakta ve bu gelirler, hem sabit giderler hem de bazı özel durumlarda ek olarak tespit edilen giderler için harcanmaktaydı. Bu medreselerin büyük çoğunluğunda Şâfiî veya Hanefî ya da hem Şâfiî hem de Hanefî fıkhına dair öğretim yapılmıştır. Mâlikî ve Hanbelî fıkhının okutulduğu medreseler ise sınırlı sayıdaydı. Fıkıh ilminin öğretildiği bu umûmî medreselerde yoğun olarak tahsis edilen mezhebin fıkhının okutulmasının yanı sıra diğer mezheplerin fıkhı ve diğer ilimler de müfredâtta yer alıyordu. Söz konusu medreselerin vakfiyelerinde gerek eğitim-öğretim gerekse idari konularla ilgili şartlar belirtilmiştir. Bunlar arasında okutulacak ders kitapları, dualarda yer alacak isimler gibi hususlar da yer alabilmiştir. Genel medreselerden başka dârülkur’an, dârülhadîs ve bîmâristân diye adlandırılan ihtisas müesseseleri de Halep ilmî hayatında yer almıştır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-memlukler-doneminde-faaliyet-gosteren-halep-medreselerinin-genel-ozelliklerine-bir-bakis.pdf
  • 1
357
371
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ACAR, Abdurrahman – M. Mesut Ergin, ““Halep’te Memlüklü Dönemine Ait Medrese Vakıfları”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIV/2, Diyarbakır: 2012, s. 1-36.
AHMED ÇELEBİ, İslâm’da Eğitim-Öğretim Tarihi, (trc. Ali Yardım), İstanbul: Damla Yayınevi, 1976.
AHMED ÎSÂ, Târîhu’l-bîmâristânât fi’l-İslâm, 2. Baskı, Beyrut: Dârü’r-Ra‘îdi’l-Arabî, 1981.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Câmekiyye”, DİA, VII (İstanbul 1993), s. 45-46.
AKYÜZ, Ali, “Bir Yetişkin Eğitim Kurumu Olarak Suffa”, Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri, (ed.M. Faruk Bayraktar), İstanbul 2006, s. 23-36.
ASFAR, Ahmed, “el-Medrese (fi’l-hadârati’l-Arabiyyeti’l-İslâmiyye)”, el-Mevsû‘atü’l-‘Arabiyye, XVIII, (Dımaşk 2007), s. 231-233.
AYDINLI, Osman, Fethinden Samaniler’in Yıkılışına Kadar (93-389/711-999) Semerkant Tarihi, İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
AYHAN, Halis, “İslâm Tarihindeki İlk Eğitim ve Öğretim Müesseseleri”, İslâm Medeniyeti, III/30, Nisan-1973, s. 7-10.
BALTACI, Cahit, İslâm Medeniyeti Tarihi, 2. Baskı, İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2007.
BOZKURT, Nebi, “Medrese”, DİA, XXVIII (Ankara 2003), s. 323-327.
BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cu‘fî (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, (Muhammed Özdemir), İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1979.
CEBECİ, Suat, “Din Eğitiminde Medreseden Mektebe, Mektep’ten Nereye?”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 10, 2004, s. 1197-202.
CUHÂ, Ferîd, “el-Medârisü’l-eseriyye fî medîneti Haleb”, Awraq, S. 5-6,: Madrid: Agencia Espanola Cooperacion İnternacional, 1982-1983, s.65-78.
ÇAKAR, Enver, XVI. Yüzyılda Haleb Sancağı (1516-1566), Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi, 2003.
DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman ed-Dârimî es-Semerkandî (ö. 255/868), Müsnedü’d-Dârimî (Sünenü’d-Dârimî), (nşr. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî), I-IV, Riyad 2000.
EBÜ’l-FİDÂ, el-Melîkü’l-Müeyyed İmâdüddîn İsmâîl b. Ali b. Mahmûd el-Eyyûbî (ö. 732/1331), el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer, I-IV, by.: Matbaatü’l-Hüseyniyye, 1907.
EMİN, Muhammed Muhammed, el-Evkāf ve’l-hayâtü’l-ictimâ‘iyye fî Mısr: 648-923/1250-1517, Kahire: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1980.
ESEDÎ, Muhammed Hayreddin, Ahyâü Haleb ve esvâkuhâ, (nşr. Abdülfettâh Revvâs Kal‘acî), Dımaşk: Dârü Kuteybe, 1990.
GAZZÎ, Kâmil el-Bâlî el-Halebî, Nehrü’z-zeheb fî târîhi Haleb, (nşr. Mahmûd Fâhûrî - Şevki Şa‘s), 2. Baskı, I-III, Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1991-1992.
HAMZA, Abdüllatîf, el-Hareketü’l-fikriyye fî Mısr fî ‘asreyni’l-Eyyûbî ve’l-Memlûki’l-evvel, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts.
HİLMİ EFENDİ, Ömer (1307/1889), İthâfü’l-ahlâf fî ahkâmi’l-evkāf, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü, ts.
HÜSEYNÎ, Muhammed Ebü’l-Ferec el-Hatîb, Dârü’s-sünne Dârü’l-hadîsi’n-Nûriyye bi Dımaşk târîhuhâ ve terâcimü şüyûhihâ, Dımaşk: Dârü’l-Beşâir, 2002.
İBN ASÂKİR, Ebü’l-Kāsım Ali b. Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkī eş-Şâfiî (ö. 571/1176), Târîhu medîneti Dımaşk (nşr. Muhibbüddîn Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Amravî), I-LXXX, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1998.
372
Esra ATMACA
İBN BATTÛTA, Ebû Abdillâh Şemseddîn (Bedreddîn) Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed b. İbrâhîm el-Levâtî et-Tancî (ö. 770/1368-69), Rihletü İbn Battûta, Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
İBN HALDÛN, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî et-Tûnisî (ö. 808/1406), Mukaddime, (haz. Süleyman Uludağ), I-II, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1982.
İBN HALLİKÂN, Ebü’l-Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr el-Bermekî el-İrbilî (ö. 681/1282), Vefeyâtü’l-a’yân ve en-bâ’ü ebnâ‘i’z-zamân, (nşr. İhsan Abbâs), I-VII, Beyrut: Dârü Sâdır, 1900-1994.
İBN MANZÛR, Ebü’l-Fazl Cemâleddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî (ö. 711/1311), Lisânü’l-‘Arab, (nşr. Emin Muhammed Abdülvehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydî), I-XVIII, Beyrut: Dârü’l-İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1997.
İBN ŞEDDÂD, Ebû Abdillâh İzzeddîn Muhammed b. Ali b. İbrâhîm el-Ensârî el-Halebî (ö. 684/1285), el-A’lâku’l-hatîre fî zikri ümerâ‘i’ş-Şâm ve’l-Cezîre, (nşr. Yahyâ Zekeriyyâ Abbâre), I-II, Dımaşk: Vizâretü’s-Sekāfe, 1991.
İBN TOLUN, Ebü’l-Fazl (Ebû Abdillâh) Şemseddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed ed-Dımaşkī (ö. 953/1546), Nakdü’t-tâlib li-zeġali’l-menâsıb, (nşr. Hâlid Muhammed Dehman, Muhammed Ahmed Dehman), Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Muâsır, 1992.
İBNÜ’l-ADÎM, Ebü’l-Kāsım Kemâleddîn Ömer b. Ahmed el-Ukaylî el-Halebî (ö. 660/1262), Zübdetü’l-Haleb min târîhi Haleb (nşr. Süheyl Zekkâr), I-II, Dımaşk: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
---------------, Buġyetü’t-taleb fî târîhi Haleb (nşr. Süheyl Zekkâr), I-XII, Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
İBNÜ’ş-ŞIHNE, Ebü’l-Velîd Muhibbüddîn Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Sekafî (ö. 815/1412), Ravzü’l-menâzır fî ‘ilmi’l-evâ‘il ve’l-evâhir, (nşr. Seyyid Muhammed Mühennâ), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
KABACIK, Mehmet, “177 Numaralı Halep Şer’iye Siciline (Evkâf Muhasebe Defterine) Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Halep Vakıflarının Gelir ve Giderleri”, The Journal of Academic Social Science Studies, VI/8, 2013, s. 1117-1135.
KARAMAN, Hayrettin, “Fakîh”, DİA, XII (İstanbul 1995), s. 126-127.
KAYAOĞLU, İsmet, İslâm Kurumları Tarihi II, Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1994.
KAZICI, Ziya, Anahatları ile İslâm Eğitim Tarihi, İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.
---------------, Osmanlı Vakıf Medeniyeti, İstanbul: Bilge Yayınları, 2003.
---------------, İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2011.
KEZÂRE, Salâh, “el-Mektebetü fî Haleb”, Âdiyyâtü Haleb, VIII-IX, Suriye 1998, s. 355-363.
KÜTÜBÎ, Ebû Abdillâh Selâhaddîn Muhammed b. Şâkir b. Ahmed ed-Dârânî (ö. 764/1363), Fevâtü’l-vefeyât ve’z-zeyl ‘aleyhâ, (nşr. İhsan Abbâs), I-IV, Beyrut: Dârü Sâdır, 1973-1974.
LITTLE, Donald P., “Notes on Mamluk Madrasah”, Mamluk Studies Review, VI, Chicago: Middle East Documentation Center The University of Chicago, 2002, s. 9-20.
MAKRÎZÎ, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Ali b. Abdülkādir (ö. 845/1442), el-Mevâ‘iz ve’l-i‘tibâr bi-(fî) zikri’l-hıtât ve’l-âsâr, (nşr. Muhammed Zeynühüm- Mediha eş-Şerkâvî) I-III, Kahire 1998.
MA‘RÛF, Nâcî, Medârisü kable’n-Nizâmiyye, Bağdat: Matbaatu Mecmai’l-İlmi’l-Irakī, 1973.
MA‘TÛK, Sâlih Yûsuf, Bedreddîn el-‘Aynî ve eseruhû fî ‘ilmi’l-hadîs, Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1987.
OCAK, Ahmet, “Medreseler Geleneği İçinde Nizamiye Medreseleri’nin Önemi ve İlim Dünyasına Kazandırdığı Yenilikler”, II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti
Memlûkler Dönemi Halep Medreselerinin Genel Özelliklerine Bir Bakış 373
Sempozyumu: Selçuklularda Bilim ve Düşünce (19-21 Ekim 2011), I (İslâmî İlimler), 2013, s. 441-462.
ÖNKAL, Ahmet - Nebi Bozkurt, “Cami”, DİA, VII (İstanbul 1993), s. 46-47.
ÖZCAN, Tahsin, “Osmanlı Devleti’nde Eğitim Hizmetlerinin Finansmanı”, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim: Milletlerarası Kongresi (12-15 Nisan 1999) 2001, s. 133-143.
ÖZTÜRK, Nazif, “Mütevelli”, DİA, XXXII (İstanbul 2006), s. 217-220.
es-SAKKÂR, Sâmî, “İbn Ebû Asrûn”, DİA, XIX (İstanbul 1999), s. 423-424.
SIBT İBNÜ’l-ACEMÎ, Ebû Zer Muvaffakuddîn Ahmed b. İbrâhîm b. Muhammed el-Halebî (ö. 884/1480), Künûzü’z-zeheb fî târîhi Haleb, (nşr. Şevki Şa’s ve Fâlih Bekkûr), I-II, Haleb: Dârü’l-Kalemi’l-Arabî, 1996.
SÖYLEMEZ, M. Mahfuz, “İslâm’ın Erken Döneminde Kur’ân Eğitimi”, İslâmî İlimler Dergisi: I. Kur’ân Sempozyumu, 14-15 Ekim 2006, 2007, s. 143-152.
SÜBKÎ, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Ali b. Abdilkâfî b. Ali b. Temmâm (ö. 756/1355), Fetâvâ’s-Sübkî, I-II, Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, ts.
SÜBKÎ, Ebû Nasr Tâceddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdilkâfî (ö. 771/1370), Tabakātü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-kübrâ, (nşr. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv), I-X, Kahire 1964-1976, 1992.
ŞEŞEN, Ramazan, Selâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1983.
TOMAR, Cengiz, “Suriye (Kültür ve Medeniyet/Eğitim ve Öğretim Fetihten Osmanlılar’a Kadar)”, DİA, XXXVII (İstanbul 2009), s. 555-557.
UYAR, Gülgûn, “Nakib”, DİA, XXXII (İstanbul 2006), s. 321-322.
YİĞİT, İsmail, “Memlûkler Dönemi İlmi Hareketine Genel Bir Bakış” Türkler Ansiklopedisi, V, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, S. 748-756.
ZEHEBÎ, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî, el-Fârikī (ö. 748/1348), Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, (nşr. Şuayb el-Arnaût), I-XXIII, 9. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981-1985.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com